Porosty

Założycielem unikalnej kolekcji lichenologicznej był prof. dr hab. Józef Motyka (1900-1984). Przed II wojną światową, po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim, prof. Józef Motyka pracował jako adiunkt w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Tam też rozpoczął studia nad porostami, które stały się głównym przedmiotem jego zainteresowań. Swoją wiedzę pogłębiał w kilku ośrodkach naukowych w Europie (Austria, Szwajcaria, Francja, Wielka Brytania). Miał także sposobność pracować w instytucjach botanicznych w Norwegii, Szwecji i Finlandii. Po wojnie rozpoczął pracę w tworzącym się uniwersytecie w Lublinie, kierując Katedrą Systematyki i Geografii Roślin. Ze Lwowa przywiózł bogatą światową literaturę lichenologiczną i pełny nakład własnego, lwowskiego wydania monografii rodzaju Usnea. W późniejszym okresie odzyskał także znaczną część własnych zbiorów porostów. Jego opracowania, zwłaszcza taksonomiczne weszły do kanonu nauki światowej i są aktualne do chwili obecnej. Czołowym osiągnięciem jest wspomniana, światowa monografia rodzaju Usnea napisana w języku francuskim. Pierwsza część (Lichenum generis. Usnea. Studium Monographicum. Pars Systematica; Vol. primum et secundum. Leopoli 1936-1938, ss. 1-651) wydana została przed wojną, druga natomiast już w Annales UMCS (Lichenum generis. Usnea. Studium Monographicum. Pars Generalis; 1947. Vol. I: 277-476). Profesor Motyka opublikował też cztery tomy flory porostów Polski w monograficznej serii Flora Polska [Porosty ( Lichenes) Wyd. PWN 1960-1962-1964; rodziny: Parmeliaceae, Usneaceae, Cladoniaceae, Acarosporaceae, Umbilicariaceae, Thelocarpaceae].

W 1964 roku rozpoczął badania nad przedstawicielami rodziny Lecanoraceae. Wyniki badań zostały opublikowane pośmiertnie przez rodzinę Profesora w postaci czterech monograficznych opracowań taksonomicznych (Porosty (Lichenes). Tom I-IV. Rodzina Lecanoraceae; Wyd.: Lub. Tow. Nauk.; 1995-1996). W czasie swojej pracy opisał kilkaset nowych dla nauki gatunków porostów.

Zbiory własne porostów prof. J. Motyki pochodzą z Polski i Ukrainy, ale także z wielu innych krajów Europy. Dużo okazów nowych taksonów uzyskał prof. Motyka w drodze wymiany z innymi uczelniami polskimi i zagranicznymi. Pozostawione w zielniku dublety zbiorów przesyłanych Profesorowi do rewizji pochodzą z całego niemal świata.

Kolekcja zainicjowana przez profesora J. Motykę była rewidowana lub rozbudowywana przez współpracowników oraz uczniów Profesora – prof. Jana Rydzaka oraz prof. Jana Bystrka.

Profesor Jan Rydzak (1908-1971) ukończył studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Po studiach pracował w Instytucie Botaniki UJ pod kierunkiem Profesora Władysława Szafera. W 1934 roku przeniósł się do Lublina, a po wojnie został zatrudniony w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, w Katedrze Systematyki i Geografii Roślin UMCS, którą kierował prof. J. Motyka. Natomiast w latach 1963-1970 objął funkcję kierownika Zakładu Botaniki Ogólnej UMCS. Profesor J. Rydzak zajmował się głównie ekologią porostów w środowisku miejskim, a także florą i ekologią porostów większych obszarów leśnych (Puszczy Białowieskiej, Roztocza, Puszczy Solskiej, Tatr). Opracował oryginalną metodę badań tempa wzrostu porostów. Jego prace naukowe dotyczą w znacznej części terenów silnie zmienionych pod wpływem antropopresji (rejon przemysłu azotowego w Puławach, Tarnobrzeskie Zagłębie Siarkowe). Szczególnie znana w polskiej i światowej literaturze lichenologicznej jest praca pt.: Rozmieszczenie i ekologia porostów miasta Lublina (Annales UMCS, 1953), która wzbudziła zainteresowanie i dyskusję wśród światowej klasy lichenologów.

Prof. dr prof. Jan Bystrek (1934-2020) był absolwentem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Po skończeniu studiów biologicznych został zatrudniony w Katedrze Systematyki i Geografii Roślin, kierowanej przez prof. Józefa Motykę, gdzie początkowo opracowywał zbiory zielnikowe z rodziny Parmeliaceae oraz Usneace z kilkunastu większych kolekcji światowych. Studiował także zbiory będące efektem ekspedycji naukowych pochodzące z Himalajów (J. Poelta), z Bałkanów (M. Muratiego) oraz z Karpat Wschodnich i Południowych (T. Sulmy).

Profesor J. Bystrek był lichenologiem, taksonomem, doskonałym znawcą przedstawicieli rodziny Usneaceae (zwłaszcza z rodzajów Alectoria, Bryoria, Usnea). Interesował się także gatunkami z rodzajów Peltigera i Parmelia. Dokonane przez niego podziały taksonomiczne przyjęły się w światowej systematyce porostów. Opisał nowy rodzaj Sulcaria oraz kilkadziesiąt innych taksonów różnej rangi, zarówno z Polski, jak też z innych krajów i kontynentów (Austrii, Wysp Kanaryjskich, Himalajów, Antarktydy). Badał florę porostów Karpat, Gór Świętokrzyskich, Puszczy Białowieskiej, Lubelszczyzny oraz północno-wschodniej Polski. Zajmował się też biologią i ekologią porostów, ich zbiorowiskami nadrzewnymi, elementami geograficznymi, lichenoindykacją oraz leczniczymi właściwościami kwasów porostowych. Opublikował dwa polskie podręczniki (Zarys lichenologii, Podstawy lichenologii), a także wiele haseł w Encyklopedii Powszechnej PWN.

Pod kierunkiem Profesora Jana Bystrka porostami zajmowała się również dr Hanna Wójciak, przygotowując rozprawę doktorską dotyczącą porostów Wyżyny Lubelskiej.

 FLAGOWE OKAZY