Świerk pospolity

Świerk pospolity Picea abies należy do rodziny sosnowatych. Ma prosty kolumnowy pień i smukłą, stożkowatą, ciemnozieloną koronę. Osiąga wysokość do 50 m. Jego ostro zakończone igły są równomiernie rozłożone na gałęziach, mają długość od 1 do 2,5 cm. Na przekroju poprzecznym kształtem przypominają romb. Wyrastające na wiosnę młode pędy świerka są jasnozielone i wyraźnie odznaczają się od ciemnej zieleni starszych igieł, które mogą utrzymywać się na gałęziach od 5 do 7 lat. Świerk jest gatunkiem jednopiennym, wykształca oddzielnie męskie i żeńskie kwiaty, występujące w różnych miejscach na tym samym drzewie. Rozwinięte kwiaty męskie to karminowoczerwone „kotki”. Żeńskie to czerwonawo kwitnące szyszki pojawiające się tylko w górnej części korony. Szyszki świerka są zwisające, jasnobrązowe, błyszczące, dojrzewają jesienią i opadają po wysypaniu się z nich nasion. Do dobrego rozwoju świerk wymaga wilgotnego, czystego powietrza, a także umiarkowanie żyznych gleb. Jest mało odporny na działanie silnych wiatrów ze względu na płytki system korzeniowy. Jego drewno wykorzystujemy w budownictwie, a także do produkcji papieru i pudeł rezonansowych instrumentów muzycznych. Drewno świerkowe wydaje charakterystyczne trzaski podczas palenia; wynika to z dużej ilości pęcherzy żywicznych w nim zawartych.

W uprawie znanych jest wiele odmian świerka pospolitego. Bardzo oryginalną jest odmiana ‘Virgata’ zwana u nas odmianą wężową i wyselekcjonowana z niej odmiana ‘Cranstonii’, która niekiedy również nazywana jest wężową. Odmiany zyskały sobie wężowy przydomek z powodu długich zwisających, obrośniętych do dokoła igłami, gałęzi.

Świerk wiele ludów uważało za święte drzewo. Górale tatrzańscy nie stanowili wyjątku. Jeszcze w XVIII w. przedmiotem kultu religijnego był święty świerk (smrek). Okoliczna ludność wznosiła ku niemu modły i patrzyła, w jakim kierunku wiatr wygina gałęzie, ponieważ z tej strony miało przybyć do nich szczęście. Świerkowe gałązki stanowiły też antidotum na wszelkiego typu złe czary i uroki.