W dn. 28-29 września br. odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Rusycystyka po 2022 roku: kontynuacja badań i nowe wyzwania / Русистика после 2022 года: традиции и новые перспективы”, połączona z jubileuszem prof. dr. hab. Romana Lewickiego, kierownika Katedry Językoznawstwa Słowiańskiego, znanego teoretyka i praktyka przekładu, językoznawcy i leksykografa, oraz dr hab. Aliny Orłowskiej, prof. UMCS, z Katedry Literaturoznawstwa Słowiańskiego, cenionej badaczki folkloru, literatury i kultury rosyjskiej. Dostojni Jubilaci, pracując w murach UMCS naukowo, pełniąc funkcje kierownicze oraz kształcąc młodzież akademicką przez ponad 45 lat, wnieśli ogromny wkład w rusycystykę lubelską, której początki sięgają lat 60. XX wieku. Dwudniowe spotkanie naukowe w międzynarodowym gronie, odbywające się w formacie zdalnym, było zarazem okazją do obchodów 60-lecia rusycystyki na UMCS – uwzględniając bieżącą sytuację, w nieco skromniejszej formie.
W jubileuszowej konferencji udział wzięło blisko 50 badaczy zarówno z krajowych, jak i zagranicznych ośrodków akademickich. Wśród prelegentów byli przedstawiciele takich polskich uczelni, jak: Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Rzeszowski, Akademia Nauk Stosowanych Angeliusa Silesiusa w Wałbrzychu, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Wrocławski, Politechnika Lubelska. Dopisali także goście z zagranicy reprezentujący uczelnie niemieckie, francuskie, brytyjskie i łotewskie: Kolegium Uniwersyteckie w Londynie (University College London), Uniwersytet w Lyonie (Université Jean Moulin – Lyon 3), Uniwersytet w Oldenburgu, Uniwersytet Poczdamski i Uniwersytet Łotewski. Do grona prelegentów dołączyli także niezależni badacze z Rosji i Białorusi, zwolnieni z uczelni państwowych za poglądy polityczne. Liczną grupę uczestników konferencji stanowili naukowcy z Uczelni macierzystej, językoznawcy oraz literaturoznawcy, przed laty studenci i uczniowie Jubilatów, dziś współpracownicy oraz kontynuatorzy badań rusycystycznych i szerzej – slawistycznych prowadzonych na UMCS.
Na otwarciu konferencji w imieniu władz Uczelni głos zabrał prof. dr hab. Arkadiusz Bagłajewski, dyrektor Instytutu Językoznawstwa i Literaturoznawstwa UMCS, który podkreślił złożone okoliczności, z jakimi mierzy się rusycystyka po 2022 roku. W imieniu organizatorów gości i Jubilatów powitał prof. dr hab. Siergiej Kowalow, kierownik Katedry Literaturoznawstwa Słowiańskiego, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Konferencji i zarazem jej inicjator.
W dalszej części spotkania zostały przybliżone sylwetki Jubilatów przez ich dawnych doktorantów, obecnie pracowników Katedry Językoznawstwa Słowiańskiego i Katedry Literaturoznawstwa Słowiańskiego. Referat pt. Słowo na jubileusz Pana Profesora Romana Lewickiego wygłosiły dr hab. Edyta Manasterska-Wiącek, prof. UMCS, oraz dr hab. Ewa Białek, zaś Słowo na jubileusz Pani Profesor Aliny Orłowskiej – dr Artur Sadecki. W biogramach Uczonych zwrócono uwagę zarówno na różne etapy ich kariery zawodowej, bogaty dorobek naukowy i dydaktyczny, sukcesy organizacyjne, piastowane stanowiska w strukturach uniwersyteckich, jak i zainteresowania pozanaukowe. Z kolei Jubilaci w swoich wystąpieniach wrócili wspomnieniami do różnych etapów swojej pracy w murach UMCS, mówili o doświadczeniu współpracy międzynarodowej, kształtowaniu programów nauczania w odpowiedzi na zmieniającą się rzeczywistość oraz wyzwaniach stojących przed kierunkiem w różnych latach. Nawiązali też do osiągnięć kolegów i koleżanek zarówno starszego, jak i młodszego pokolenia, tym samym przybliżając słuchaczom w zarysie historię rusycystyki lubelskiej. Podkreślali zarazem znaczenie pasji zarówno w badaniach naukowych, jak i pracy dydaktycznej.
Panel dyskusyjny noszący znamienny tytuł „Rusycystyka na tle wojny, represji, emigracji / Русистика на фоне войны, репрессий, эмиграции” poświęcono sytuacji rusycystyki po 2022 roku. Głos zabrali przedstawiciele uczelni zagranicznych i krajowych, którzy podzielili się doświadczeniem pracy i kształcenia studentów z ostatnich lat, zwłaszcza po roku 2022, który przyniósł bariery dla nauczaniu języka rosyjskiego, prowadzenia badań naukowych i współpracy z dotychczasowymi partnerami zza wschodniej granicy. Podczas dyskusji była mowa zarówno o spadku zainteresowania tym językiem, jak i wzrostem, zwłaszcza w Europie Zachodniej, liczby osób chcących zapoznać się z językiem specjalistycznym, historią Rosji w odpowiedzi na wydarzenia wojenne. Moderatorem dyskusji był prof. Siergiej Kowalow.
W sekcji językoznawczej naukowcy debatowali nad komunikacją naszych czasów, językiem antywojennym, przybliżali biznesowy język rosyjski, specyfikę zawodu tłumacza przysięgłego, humor w czasach pandemii, antroponimię wschodniosłowiańską, współczesną rosyjską etykietę językową, a także przekład literacki na materiale prozy i poezji. Omawiane były ponadto badania etymologiczne i geolingwistyczne nad językami słowiańskimi, przekład prasowy, wybrana terminologia przekładoznawcza, a także leksykografia przekładowa, dyskurs dyplomatyczny, zastosowanie korpusów w badaniach językoznawczych i in. Literaturoznawcy swe wystąpienia poświęcili m.in. przekładom polskiej poezji oświeceniowej na język rosyjski, twórczości symbolistów rosyjskich, problemom filozoficznym w literaturze pięknej, współczesnej dramaturgii rosyjskiej, w tym dramaturgii antywojennej, współczesnym sztukom teatralnym na podstawie klasyki literatury rosyjskiej XIX wieku.
Konferencję przygotował Komitet Organizacyjny w składzie: prof. dr hab. Siergiej Kowalow – przewodniczący, dr hab. Edyta Manasterska-Wiącek, prof. UMCS – wiceprzewodnicząca, dr Dorota Głuszak i dr Artur Sadecki – sekretarze oraz dr hab. Ewa Białek. Konferencja jubileuszowa była platformą wymiany myśli naukowej oraz okazją do uczczenia wkładu zasłużonych przedstawicieli rusycystyki lubelskiej – wybitnych naukowców oraz wytrawnych dydaktyków i organizatorów działalności kadry.
Kilka faktów z historii rusycystyki na UMCS, której początki należy wiązać z utworzeniem w 1962 roku Katedry Filologii Słowiańskiej, następnie w 1963 roku Zakładu Filologii Rosyjskiej. W 1970 roku powstał Instytut Filologii Obcych, z czasem przekształcony w Instytut Filologii Rosyjskiej i Słowiańskiej, następnie w Instytut Filologii Słowiańskiej istniejący do 2019 roku z kilkoma zakładami: Zakładem Języka Rosyjskiego, Zakładem Literatury i Kultury Rosyjskiej, Zakładem Filologii Ukraińskiej, Zakładem Białorutenistyki i Bułgarystyki oraz Pracownią Glottodydaktyki (liczba i nazwy zakładów zmieniały się na przestrzeni lat). Obecnie kadra rusycystyczna wraz z ukrainistami, białorutenistami i bułgarystami wspólnie tworzy dwie katedry slawistyczne – Katedrę Językoznawstwa Słowiańskiego i Katedrę Literaturoznawstwa Słowiańskiego, które od 2022 roku wchodzą w skład Instytutu Językoznawstwa i Literaturoznawstwa.
Tekst: E. Białek
Zdj. E. Michalska, L. Mikrut
