W dniach 6-7 lipca br. w roztoczańskim Narolu, w dawnej cerkwi pełniącej dziś – po desekralizacji – funkcję Centrum Wystawienniczo-Koncertowego, grono historyków – badaczy porozbiorowych dziejów Polski z UMCS, UJ, KUL i URz. zastanawiało się nad trzema pierwszymi dekadami dziejów Galicji (1772-1809), najsłabiej dotychczas rozpoznanego okresu w historii ziem zaboru austriackiego. Na wybranych przykładach, głównie z cyrkułów zamojskiego i żółkiewskiego, refleksji poddane zostały przeobrażenia struktur ustrojowych, społecznych i gospodarczych, jakie dokonywały się w szeroko rozumianej epoce józefińskiej pod wpływem impulsów płynących z Wiednia. Nie zabrakło problematyki międzynarodowych uwarunkowań, w jakich procesy modernizacyjne w Galicji przebiegały, a także postaw i zachowań dostojników z ostatnich lat dziejów Rzeczypospolitej wobec nowej sytuacji, w jakiej się znaleźli. Organizatorem konferencji był Instytut Historii UMCS, w partnerstwie z władzami Miasta i Gminy Narol, z Burmistrzem Grzegorzem Dominikiem na czele.
To już drugie udane spotkanie naukowe w tym uroczym miasteczku. Towarzyszył mu objazd gminy, podczas którego uczestnicy mogli zapoznać się z miejscami związanymi z początkami osadnictwa na tym terenie, zatrzymać się na dawnej granicy Galicji i Królestwa Kongresowego i skonfrontować stan dzisiejszy ze stanem na tzw. mapie Miega z lat 1779-1783, poznać uroki Szumów i miejsce, w którym Józef Piłsudski przekroczył w 1901 r. kordon graniczny w drodze do Lwowa oraz zwiedzić kilka bunkrów z dawnej tzw. linii Mołotowa. Na koniec zobaczyli kościół w Lipsku, w którym chrzczony był w 1855 r. Ludwik Birkenmajer (jego ojciec był tu mandatariuszem), wybitny potem astronom, fizyk, historyk nauki, profesor Jagiellońskiej Wszechnicy. Uczestników konferencji urzekli swoim występem podczas uroczystej kolacji artyści dwu działających przy miejscowym GOK-u zespołów: „Galicjanki z Roztocza” i „Galicjanie”.
Na zakończenie konferencji prof. dr hab. Henryk Gmiterek, em. profesor zwyczajny naszego Instytutu, odebrał z rąk przewodniczącego Rady Miejskiej i Burmistrza dyplom i statuetkę przyznanego mu przez rajców tytułu Honorowego Obywatela Gminy Narol. Laur ten jest dowodem doceniania przez miejscową społeczność jego licznych już publikacji dotyczących historii tego mikroregionu. Tuż przed konferencją ukazało się w jego opracowaniu wydawnictwo źródłowe „Państwo narolskie w Metryce józefińskiej z 1785-1788 roku”.
Narolskie konferencje historyków mają szansę wejść na dłużej do kalendarza spotkań naukowych u progu lata. Zróżnicowany dobór problematyki, nazwiska najlepszych w swoich dziedzinach badaczy pozwalają z jednej strony na prezentację najnowszych wyników badań i interesującą dyskusję, z drugiej umożliwiają miejscowym miłośnikom historii poznawanie warsztatów badawczych historyków i czerpanie na żywo wiedzy stanowiącej rezultat tych badań. Burmistrz Miasta i Gminy zaprosił historyków do Narola również w następnym, 2024 roku.
