Czym zajmuje się optometrysta? Co należy zrobić, aby nim zostać? Zapraszamy do zapoznania się z komentarzem eksperckim przygotowanym przez prof. dr. hab. Ryszarda Naskręckiego, dyrektora Centrum ECOTECH-COMPLEX UMCS. Tekst powstał w ramach inicjatywy Centrum Prasowego pn. „Okiem eksperta”.
17 sierpnia Sejm RP uchwalił ustawę o niektórych zawodach medycznych. Określa ona zasady wykonywania 15 takich zawodów (asystentka stomatologiczna, elektroradiolog, higienistka stomatologiczna, instruktor terapii uzależnień, opiekun medyczny, optometrysta, ortoptystka, podiatra, profilaktyk, protetyk słuchu, technik farmaceutyczny, technik masażysta, technik ortopeda, technik sterylizacji medycznej, terapeuta zajęciowy). W ustawie określono także reguły ustawicznego rozwoju zawodowego osób je wykonujących oraz zakres ich odpowiedzialności zawodowej.
Niniejszy dokument stanowi zwieńczenie długiego, bo kilkunastoletniego okresu zabiegania przez środowisko optyków okularowych i optometrystów, a także środowiska akademickie o ustawowe uregulowanie zawodu optometrysty, który w Polsce funkcjonuje już od ponad ćwierć wieku, ale jego status prawny nie był dotąd uregulowany.
Zgodnie z definicją przyjętą w 1993 r. przez Międzynarodowe Porozumienie Optometryczne i Optyczne optometrysta „to autonomiczny, nauczany i regulowany zawód należący do systemu ochrony zdrowia, a osoba wykonująca ten zawód praktykuje w zakresie badania refrakcji i zaopatrzenia w pomoce wzrokowe, a także [praktykuje – przyp. red.] diagnozowanie i właściwe postępowanie w przypadku choroby oczu oraz rehabilitacji układu wzrokowego” (za: https://ptoo.pl/optometria/). Brak uregulowania prawnego tego zawodu spowodował, iż badania wzroku wykonywać może niemal każdy, w tym osoby, które odbyły kilkutygodniowy kurs refrakcji i studenci optometrii (bez posiadania wystarczającej wiedzy i umiejętności).
Spośród 21 krajów europejskich, które stanowią obszar działania Europejskiej Rady Optometrii i Optyki (ECOO), w 16 państwach zawód optometrysty jest uregulowany prawnie. Warto w tym miejscu dodać, że w Polsce optometryści kształcą się nie tylko na uczelniach medycznych, ale przede wszystkim na uczelniach niemedycznych (np. na Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, Politechnice Wrocławskiej, Uniwersytecie Śląskim).
Ustawowa regulacja oznacza, że powstanie (publicznie dostępny) Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Rejestr ten oprócz oczywistych danych osobowych będzie zawierał również dane dotyczące wykształcenia lub kwalifikacji osoby pracującej w tym zawodzie oraz np. informacje o zawieszeniu uprawnienia do jego wykonywania lub całkowitym zaprzestaniu.
Istotne uregulowanie zawarto w rozdziale trzecim wspomnianej ustawy: Zasady wykonywania zawodów medycznych. W przypadku optometrysty polegają one na „wykonywaniu czynności zawodowych w zakresie optometrii”. Co ważne, za wykonywanie zawodu medycznego uważa się również „prowadzenie zajęć na studiach umożliwiających uzyskanie wykształcenia niezbędnego do wykonywania danego zawodu medycznego lub w szkołach prowadzących kształcenie w danym zawodzie medycznym lub wykonywanie pracy na rzecz ustawicznego rozwoju zawodowego; prowadzenie badań naukowych lub prac rozwojowych, których tematyka dotyczy danego zawodu medycznego oraz kierowanie pracą zawodową osób wykonujących dany zawód medyczny”.
Zobowiązano także osoby pracujące w zawodach medycznych do przestrzegania praw pacjenta i informowania go o jego prawach zgodnie z ustawą z 6 listopada 2008 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1545). Określono ponadto odpowiedzialność zawodową.
Ważną regulacją jest zapis dotyczący zobowiązania do „ustawicznego rozwoju zawodowego przez aktualizację swojej wiedzy i umiejętności zawodowych”. Jest to możliwe dzięki m.in. kształceniu podyplomowemu i doskonaleniu w tym zakresie. System kształcenia ustawicznego musi zostać stworzony oraz zatwierdzony – stanowi to szansę dla aktywnych uczelni na wprowadzenie w życie innowacyjnych form przekazywania wiedzy.
W załączniku do ustawy określono wykształcenie i kwalifikacje niezbędne do wykonywania danego zawodu medycznego. Dla optometrysty wygląda to następująco:
Kryteria te w istotny sposób porządkują „drogi wejścia” do tego zawodu (studia magisterskie z zakresu optometrii), ale jednocześnie nie wykluczają osób, które zdobyły zawód w inny sposób (dzięki ukończeniu studiów I stopnia lub studiów podyplomowych).
Ustawowe uregulowanie wybranych zawodów jako medycznych to na pewno jedna z dróg prowadzących do zwiększenia ich zawodowego prestiżu oraz wzrostu rozpoznawalności na rynku pracy. Bez wątpienia przełoży się to także na dalszy wzrost zainteresowania studiami optometrycznymi. Jako fizyk specjalizujący się w spektoskropii optycznej i fizyce procesu widzenia uważam, że, bazując na tych doświadczeniach, należałoby podjąć wysiłek, by w następnej grupie zawodów medycznych znalazł się również fizyk medyczny, ponieważ studia z tego zakresu ze zróżnicowanym powodzeniem prowadzone są od lat przez liczne polskie uniwersytety i politechniki. Uregulowanie statusu zawodowego fizyka medycznego w znaczący sposób pomogłoby tym studiom.
* prof. dr hab. Ryszard Naskręcki – od 2020 roku dyrektor Centrum ECOTECH-COMPLEX UMCS, profesor zwyczajny Wydziału Fizyki UAM. W działalności naukowej zajmuje się m.in. spektroskopią optyczną i badaniami ultraszybkich procesów fotofizycznych i reakcji fotochemicznych oraz fotofizyką procesu widzenia. Jego dorobek naukowy obejmuje ponad 90 artykułów naukowych poświęconych optyce, spektroskopii optycznej, fotofizyce oraz fizyce procesu widzenia. Ponadto jest autorem i współautorem ponad 120 komunikatów prezentowanych na konferencjach naukowych, w większości międzynarodowych oraz ponad 20 publikacji o charakterze dydaktycznym i metodycznym. Wielokrotnie brał udział w konferencjach i seminariach kształtujących Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego (EHEA) i Europejską Przestrzeń Badawczą (ERA). Odbył również długoterminowe staże naukowe w Commissariat à l'Energie Atomique, Paris-Saclay oraz w Université Lille – Sciences et Technologies, a także kilkadziesiąt wizyt studyjnych i badawczych w uniwersytetach oraz instytucjach badawczych w Europie, Azji i USA.
Autorka artykułu: Magdalena Wołoszyn-Mróz Centrum Prasowe UMCS
