Katedra Międzynarodowych Stosunków Politycznych powstała w strukturze utworzonego 1 września 2023 r. Instytutu Stosunków Międzynarodowych UMCS. Jej utworzenie poprzedzone było wcześniejszymi strukturami organizacyjnymi badania stosunków międzynarodowych w UMCS jak Katedra Stosunków Międzynarodowych (2019-2023), Zakład Stosunków Międzynarodowych (1981-2019) i przed rokiem 1981 Zespół Stosunków Międzynarodowych. Katedra jest więc sukcesorką zainicjowanych już w połowie lat 60-tych XX wieku zinstytucjonalizowanych badań stosunków międzynarodowych w UMCS. W ich rozwój istotny wkład wniósł śp. Profesor Ziemowit Jacek Pietraś.
Zakres tematyczny prowadzonych w Katedrze badań obejmuje:
1) myślenie teoretyczne o stosunkach międzynarodowych i dylematy relacji między ontologią i epistemologią stosunków międzynarodowych w warunkach ich zmiany, zwłaszcza wyłaniania się póżnowestfalskiego ładu międzynarodowego;
2) płaszczyzny stosunków międzynarodowych z koncentracją na płaszczyźnie politycznej i ewolucji dyplomacji oraz międzynarodowego przywództwa politycznego z uwzględnieniem i innych płaszczyzny jak gospodarcza, kulturalna, społeczna, wojskowa, ekologiczna;
4) działania podmiotów stosunków międzynarodowych z koncentracją na polityce zagranicznej państw i aktywnością podmiotów niepaństwowych;
5) procesy międzynarodowe jak zmiana globalnego ładu międzynarodowego, procesy globalizacji i współzależności, integracji, regionalizacji, procesy transnarodowe, zmiana przestrzeni geopolitycznej współczesnego świata i jego biegunowości;
6) różne formy instytucjonalizacji stosunków międzynarodowych z uwzględnieniem organizacji międzynarodowych, reżimów międzynarodowych, struktur sieciowych, globalnego zarządzania;
7) stosunki międzynarodowe w regionach z koncentracją na: Europie Środkowej, Europie Wschodniej, regionie euroatlantyckim i integracji europejskiej, Bałkanach, Skandynawii, Bliskim Wschodzie, Regionie Indo-Pacyfiku, Ameryce Południowej, Ameryce Północnej;
8) kultura strategiczna państw i podmiotów niepaństwowych;
9) międzynarodowa pamięć historyczna, próby jej instrumentalnego traktowania w strategiach i praktyce państw i podmiotów niepaństwowych w kontekście bezpieczeństwa ontologicznego;
Prowadzonym w Katedrze Międzynarodowych Stosunków Politycznych badaniom nadawana jest tożsamość nazywana niekiedy lubelską szkołą stosunków międzynarodowych. Wyróżnia je kilka cech.
Po pierwsze, uznając państwo za główny podmiot stosunków międzynarodowych, szeroko w badaniach uwzględniane są podmioty niepaństwowe – transnarodowe, oznaczające odejście od państwocentrycznego myślenia o stosunkach międzynarodowych. W odniesieniu zaś do państw wypracowaliśmy specyficzne podejście do analizy polityki zagranicznej i dyplomacji z perspektywy ich zmiany.
Po drugie, kategoria zmiany w świecie przyspieszenia historycznego, procesów globalizacji, wzrastającej mobilności społecznej, znaczenia cyberprzestrzeni i być może wkraczania w okres antropocenu, jest szczególnie istotna dla tożsamości naszych badań. W ich kontekście rozwijamy koncepcję późnowestfalskiego ładu międzynarodowego.
Po trzecie, działania, zjawiska i procesy transgraniczne analizujemy w szerszym ich kontekście z uwzględnieniem zmiennych niezależnych i relacji przyczynowo-skutkowych istniejących na poziomie systemu międzynarodowego, ale i na poziomie polityki wewnętrznej państw. Uznając szczególne znaczenie jako zmiennych niezależnych zmian na poziomie globalnego systemu międzynarodowego i systemów regionalnych, uważamy, że współczesnych stosunków międzynarodowych nie można analizować w oderwaniu od wnętrz państw.
Po czwarte, przywiązujemy olbrzymią wagę do poprawności teoretycznej i metodologicznej prowadzonych badań, do wykorzystywania dziedzictwa teoretycznego i metodologicznego dyscypliny w charakterze narzędzi badawczych. Inaczej mówiąc, prowadzonych przez nas badań nie sprowadzamy do sumy faktów na dany temat.
Po piąte, dla prezentacji wyników naszych badań, obok ich poprawności teoretycznej i metodologicznej, istotna jest precyzja języka, stosowania siatki kategorii specyficznych dla dyscypliny „stosunki międzynarodowe”.
Po szóste, umiędzynaradawiamy prowadzone badania, systematycznie poszerzając zakres partnerów międzynarodowych.
