Jest Pani laureatką konkursu OPUS 23, przeznaczonego dla naukowców na wszystkich etapach kariery naukowej. Proszę opowiedzieć, czego dotyczy zwycięski projekt.
Projekt „Sweet Home Chicago? Wietrzne Miasto a amerykańscy pisarze polskiego pochodzenia” ma na celu analizę roli i przedstawień Chicago w tekstach literackich autorstwa współczesnych pisarzy i pisarek amerykańskich polskiego pochodzenia tworzących w języku angielskim, takich jak m.in. Stuart Dybek, John Guzlowski, Elizabeth Kern czy Douglas Bukowski. Jeżdżąc do Chicago od prawie dwóch dekad z powodów rodzinnych, miałam okazję obserwować sposób funkcjonowania mieszkających tam Polaków oraz dynamikę zachodzących zmian demograficznych. Zauważyłam, że wciąż powstają nowe studia nad rolą Chicago jako swoistej stolicy amerykańskiej Polonii pisane z perspektywy historycznej lub socjologicznej. Brakuje natomiast podobnych studiów literaturoznawczych. Stąd też pomysł na mój projekt.
Dzięki stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w 2021 r. spędziłam pięć miesięcy na Northwestern University w Evanston (w stanie Illinois w USA), gdzie pojechałam na zaproszenie Stuarta Dybka, jednego z pisarzy, którego twórczością zajmuję się w ramach projektu. Początkowo chciałam przyjrzeć się typowym przestrzeniom – zarówno geograficznym, jak i metaforycznym – w twórczości amerykańskich pisarzy i pisarek o polskich korzeniach. Podczas pobytu zdałam sobie jednak sprawę, że jest to zdecydowanie za szeroki temat i postanowiłam zawęzić go tylko do Chicago. Na marginesie dodam, że Evanston to jego północne przedmieścia. Z kampusu położonego nad jeziorem Michigan rozciąga się spektakularny widok na centrum Wietrznego Miasta, więc żartobliwie mogę stwierdzić, że to Chicago wybrało mnie do tego projektu. A mówiąc poważnie, analiza roli Chicago w tekstach literackich wydała mi się zasadna z uwagi na wspomnianą wyżej funkcję Wietrznego Miasta jako stolicy Polonii, magnesu przyciągającego naszych rodaków na ogromną skalę już od końca XIX w.
Jak będą przebiegały prace nad realizacją projektu?
W projekcie będę badała teksty literackie reprezentujące prozę i poezję. Analizie poddam również pamiętniki. Tym, co łączy uwzględnionych w grancie twórców i twórczynie, jest fakt, że od dzieciństwa mieszkali w Chicago, w kilku różnych dzielnicach miasta tradycyjnie związanych z Polonią, takich jak: Polish Downtown, Pilsen / Little Village, Humboldt Park czy Bridgeport. Osoby te zwracają uwagę na ścisły związek ich twórczości z miastem, stąd też pomysł zajęcia się tematem Chicago jako domu oraz mniejszych społeczności przedstawionymi w tej samej funkcji (dzielnica, kościół, rodzina). Chcę przyjrzeć się temu, jak wybrana konwencja literacka, ale też płeć twórców i twórczyń oraz bohaterów i bohaterek wpływają na konstrukcję miasta w tekstach literackich. Sporo będzie również mowy o pamięci, jako że w większości przypadków autorzy i autorki zajmują się w swojej twórczości Chicago sprzed kilku dekad, z czasów własnej młodości. Ich teksty stanowią zatem cenny zapis historyczno-literacki miejsc i społeczności, których już po prostu nie ma. W ostatnich dziesięcioleciach, zwłaszcza po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej i związanym z tym drastycznym spadkiem liczby imigrantów do Stanów Zjednoczonych, daje się zauważyć postępujące rozproszenie Polonii: nie jest już związana z jedną dzielnicą, jej członkowie i członkinie przeprowadzają się do coraz bardziej odległych przedmieść Chicago, a tradycyjne „polskie” dzielnice podlegają procesom gentryfikacji.
Efektem mojego projektu będzie monografia, którą docelowo planuję opublikować w języku polskim i angielskim. Chcę wypełnić luki, które dostrzegam na rynku wydawniczym. Polscy czytelnicy i czytelniczki rzadko mają okazję zapoznać się z twórczością pisarzy i pisarek diasporycznych z uwagi na to, że (z nielicznymi wyjątkami) ich teksty nie są tłumaczone na język polski. Z kolei na rynku amerykańskim, którym zajmuję się od czasów studiów magisterskich na naszej Alma Mater, widzę ogromną dysproporcję pomiędzy opracowaniami poświęconymi literaturze autorów i autorek polskiego pochodzenia a tymi reprezentującymi inne mniejszości etniczne. Czas wypełnić te luki.
Co poradziłaby Pani badaczom, którzy zastanawiają się nad tym, czy aplikować w tego typu konkursach?
Przede wszystkim radziłabym aplikować i nie zrażać się ewentualnymi niepowodzeniami, ponieważ mi także nie udało się zdobyć grantu za pierwszym podejściem, mimo iż miałam spory komfort pracy nad projektem. Wniosek do konkursu OPUS złożyłam w grudniu 2021 r., a w maju 2022 r. dowiedziałam się, że nie został zakwalifikowany do finansowania. Byłam jednak w o tyle dobrej sytuacji, że przeszłam do drugiego etapu oceny merytorycznej, a więc mogłam od razu ponownie aplikować. Zrobiłam to i 6 grudnia Narodowe Centrum Nauki sprawiło mi wymarzony mikołajkowy prezent, ogłaszając wyniki konkursu.
Inną wskazówką, której mogłabym udzielić osobom zastanawiającym się nad aplikowaniem w tego rodzaju konkursach, jest to, by nie bać się pytać i prosić o radę zarówno osoby, które już realizują granty, jak i specjalistów i specjalistki z Centrum Badań Naukowych UMCS. W przygotowaniu aplikacji pomogła mi mgr inż. Beata Herbaczyńska-Stankevič, która wykazała się niesamowitą cierpliwością w udzielaniu odpowiedzi na moje niezliczone pytania oraz niezwykłą skrupulatnością podczas sprawdzania wniosku. Mogę śmiało powiedzieć, że jest współautorką mojego sukcesu.
Rozmawiała Magdalena Wołoszyn
Fot. Bartosz Proll
