Centrum Prasowe UMCS

Niedługo zakończycie projekt pn. „Socjoterapia w resocjalizacji penitencjarnej”. Czego dotyczył? Skąd w ogóle wziął się pomysł jego utworzenia?

Mariola Twardowska, Aleksandra Skowron: 22 czerwca 2021 r. Koło Naukowe Twórczych Pedagogów Resocjalizujących UMCS otrzymało możliwość realizacji projektu pn. „Socjoterapia w resocjalizacji penitencjarnej” na Wydziale Pedagogiki i Psychologii, dofinansowanego przez Ministra Edukacji i Nauki ze środków budżetu państwa w ramach programu „Studenckie koła naukowe tworzą innowacje”. Jego realizacja była dla nas ogromnym wyzwaniem, ale przede wszystkim niezapomnianą przygodą, zapewniającą moc doświadczeń i niewątpliwy rozwój. Podjęte przez nas prace dotyczyły zastosowania metody socjoterapii wobec osadzonych w zakładach karnych. Głównym założeniem projektu było przeprowadzenie cyklu zajęć socjoterapeutycznych z elementami oddziaływań arteterapeutycznych.

Projekt został zrealizowany według autorskiego programu socjoterapeutycznego dr Katarzyny Korony pt. „Ja wśród innych”. Zajęcia odbywały się w trzech grupach osób skazanych, rekrutujących się spośród wszystkich grup klasyfikacyjnych, tj. młodociani, pierwszy raz skazani, recydywiści penitencjarni. Naszym celem było wdrożenie do pracy penitencjarnej efektywnych oddziaływań względem osób osadzonych (skuteczność programu została ugruntowana w teorii i potwierdzona w analizach naukowych). Dodatkowo podjęliśmy działania związane z analizą uzyskanych wyników, opracowaniem wniosków oraz promocją programu. Wsparcie formalne przy aplikacji o środki oraz podczas całego okresu realizacji projektu zapewniło nam Centrum Kształcenia i Obsługi Studiów.

Pomysł natomiast narodził się w momencie poszukiwania skutecznych metod resocjalizacyjnych. Po licznych dyskusjach i wnikliwej analizie literatury przedmiotu zdecydowaliśmy o wyborze tej metody do pracy z grupą osób osadzonych. Aktualnie socjoterapia znajduje zastosowanie przede wszystkim w pracy z dziećmi i młodzieżą. Inspiracją dla nas była również dr Katarzyna Korona, która od dłuższego czasu wykorzystuje socjoterapię w pracy penitencjarnej. Nasze działania przyczyniły się do wypełnienia luki w tym zakresie. Ponadto chcieliśmy pokazać, że socjoterapia skutecznie sprawdza się w odniesieniu do różnych grup osadzonych.

Na czym polega socjoterapia? W jaki sposób jest wykorzystywana w resocjalizacji penitencjarnej?

M.T., A.S.: Cechą charakterystyczną socjoterapii jest praca w grupie. Polega ona na organizowaniu i projektowaniu środowiska społecznego jednostki w takim stopniu, aby poprawić jej funkcjonowanie społeczne. Stanowi również jedną z form pomocy psychologiczno-pedagogicznej, koncentrując się na pracy z grupą i relacjach pomiędzy jej członkami.

Socjoterapia w pracy z dziećmi oraz młodzieżą jest metodą wykorzystywaną przede wszystkim w celu korygowania niewłaściwego zachowania, przekonań i postaw, udzielenia wsparcia i pomocy w rozwoju. W resocjalizacji penitencjarnej jest z kolei podstawą do wzmacniania oraz rozwijania wśród osadzonych umiejętności interpersonalnych. Pozwala im zmodyfikować sposób funkcjonowania społecznego, zintegrować się z grupą (osoby ze środowiska zakładowego i wolnościowego), co zapobiega poczuciu wykluczenia i alienacji ze środowiska, a po części być może ograniczyć potrzebę przynależności do podkultury więziennej. Wykorzystanie socjoterapii w oddziaływaniach penitencjarnych może również sprzyjać: zapobieżeniu procesowi pogłębiania nieprzystosowania społecznego jednostki, jej dążeniu do prawidłowego funkcjonowania na wolności i pozytywnej readaptacji społecznej, odsuwając perspektywę powrotu do zakładu karnego.

Jak wyglądała realizacja prac projektowych? Jakie są ich efekty? Opracowanie tego typu zajęć, zwłaszcza dla osób skazanych, to bez wątpienia trudne zadanie.

M.T., A.S.: Nasz projekt realizowaliśmy równocześnie w Areszcie Śledczym w Lublinie oraz w Zakładzie Karnym w Opolu Lubelskim. Zajęcia odbywały się zarówno w formule zdalnej (ze względu na okres pandemii), jak i w stacjonarnej. Część zajęciowa prowadzona była w oparciu o program socjoterapeutyczny. Projekt miał na celu kształtowanie prawidłowego funkcjonowania społecznego między osadzonymi i w relacji osadzony – funkcjonariusz Służby Więziennej, pracujący na terenie placówki penitencjarnej. Cel ten udało się zrealizować, co potwierdzają uzyskane informacje zwrotne zarówno od funkcjonariuszy, jak i samych osadzonych. Ponadto badania naukowe, które były prowadzone przed i po zakończeniu działań, wskazują, iż funkcjonowanie uczestników projektu się poprawiło. Obserwacja podczas zajęć i oceny funkcjonariuszy z każdym kolejnym spotkaniem napawały nas coraz większym optymizmem, podobnie jak refleksje oraz widoczne zmiany u samych osadzonych – pod koniec realizacji projektu wydawali się spokojniejsi, bardziej otwarci na oddziaływania resocjalizacyjne i lepiej radzili sobie w kontakcie z pracownikami zakładu i współosadzonymi.

Prowadzenie tego typu zajęć stanowiło dość duże wyzwanie ze względu na bardzo zróżnicowany poziom funkcjonowania osób przebywających w izolacji – niezbędne było stworzenie takiej atmosfery, aby poczuły się swobodnie, bezpiecznie i w pełni uczestniczyły w zajęciach. Zależało nam na tym, żeby po zakończeniu projektu uczestnicy mogli powiedzieć, że wynieśli z tych spotkań coś, co pomoże im w codziennym życiu. Wydaje nam się, że sprostaliśmy temu wyzwaniu, o czym można się przekonać, czytając naszą monografię „Socjoterapia w resocjalizacji penitencjarnej”, w której projekt jest szczegółowo opisany.

Katarzyna Korona: Do efektów projektu należą: weryfikacja skuteczności programu socjoterapeutycznego „Ja wśród innych” w grupach skazanych; przeprowadzenie badań naukowych; wdrożenie programu w dwóch jednostkach penitencjarnych i udostępnienie go w innych Okręgowych Inspektoratach Służby Więziennej; nabycie przez studentów kompetencji związanych z prowadzeniem grupy (także socjoterapeutycznej); a przez trzech studentów koła, poprzez uczestnictwo w certyfikowanym szkoleniu z zakresu ART (Treningu Zastępowania Agresji), także umiejętności pracy tą metodą. Uzyskane wyniki zaprezentowaliśmy we wspomnianej wcześniej monografii naukowej i broszurze informacyjnej (także opisującej projekt i uzyskane rezultaty) oraz artykule naukowym, który jeszcze nie został opublikowany. Rezultaty przedstawiliśmy także w trakcie organizowanej w Instytucie Pedagogiki wystawy prac plastycznych (efekt ostatnich zajęć z osadzonymi), na podstronie projektu i w mediach społecznościowych.

A jakie plany na przyszłość ma Koło Naukowe Twórczych Pedagogów Resocjalizujących? Pracujecie już może nad nowymi, równie interesującymi projektami?

M.T., A.S.: Nasze koło prężnie działa przez cały czas. Aktualnie jesteśmy w trakcie realizacji kolejnego projektu na terenie Aresztu Śledczego w Lublinie pt. „Skuteczność arteterapii w resocjalizacji penitencjarnej skazanych odbywających karę po raz pierwszy” (również finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki), w którym za cel postawiliśmy sobie sprawdzenie skuteczności dłuższego projektu arteterapeutycznego oraz w przypadku osadzonych: aktywizację poprzez twórcze działania, rozwój spontaniczności w postrzeganiu świata, optymalizowanie jakości życiowej – zapobieganie i pokonywanie trudności w dążeniu do samorealizacji, analizowanie zdarzeń, które będą kluczowym punktem do zmiany postaw w przyszłości, a także odkrywanie możliwości jednostki, pozwalających na zmianę zachowania. W ramach tego projektu stworzyliśmy 21 autorskich scenariuszy, odnoszących się do 3 sfer funkcjonowania człowieka. O efektach opowiemy już niebawem.

Rozmawiała Magdalena Cichocka.
Na pytania odpowiadały:
dr Katarzyna Korona – opiekun Koła Naukowego Twórczych Pedagogów Resocjalizujących,
Mariola Twardowska – przewodnicząca KNTPR,
Aleksandra Skowron – członkini KNTPR.

Fot. Archiwum Koła Naukowego Twórczych Pedagogów Resocjalizujących UMCS