Ta strona używa cookies
Ze względu na ustawienia Twojej przeglądarki oraz celem usprawnienia funkcjonowania witryny umcs.pl zostały zainstalowane pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Możesz to zmienić w ustawieniach swojej przeglądarki.
W listopadowym numerze „Wiadomości Uniwersyteckich” ukazała się rozmowa z Alicją Borzęcką-Szajner – dyrektorem Centrum Kształcenia i Obsługi Studiów UMCS. Wywiad przeprowadziła Ewa Kawałko-Marczuk. Zapraszamy do lektury!
W październiku wraz z nowym rokiem akademickim, po trzech semestrach w pełni zdalnej nauki, na Uczelnię i do akademików powrócili studenci. Czym w obecnej sytuacji różni się realizacja procesu dydaktycznego i życie studenckie od tych sprzed pandemii?
W Uczelni kształcenie realizowane jest w formie hybrydowej. Są kierunki i roczniki, na których przeważa kształcenie stacjonarne, są też takie, na których nadal realizowane jest w dużej mierze kształcenie w formie zdalnej. Wszystko zależy od specyfiki programu studiów, wielkości poszczególnych roczników czy też możliwości lokalowych poszczególnych wydziałów.
Uczelnia w obszarze kształcenia funkcjonuje m.in. na podstawie Zarządzenia nr 80/2021 Rektora z dnia 3 września 2021 r. w sprawie organizacji zajęć dydaktycznych na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w semestrze zimowym roku akademickiego 2021/2022 w warunkach epidemii, procedury BHP z dnia 13 września 2021 r. w sprawie wprowadzenia zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kształcenia w okresie obowiązywania stanu epidemii czy też Pisma okólnego nr 2/2021 Kanclerza z dnia 13 września 2021 r. w sprawie wprowadzenia wytycznych dotyczących sposobu przygotowania obiektów Uniwersytetu do organizacji zajęć dydaktycznych w semestrze zimowym roku akademickiego 2021/2022 w warunkach epidemii.
Przez cały okres pandemii domy studenckie były zamieszkiwane przez studentów. W okresie od marca do lipca 2020 r. byli to przede wszystkim studenci zagraniczni, którzy z różnych powodów nie mogli wrócić do swoich krajów, np. z powodu braku lotów, wysokiego poziomu zachorowań w ich krajach, sytuacji politycznej. W roku akademickim 2020/2021 w domach studenckich zamieszkiwało blisko 1200 osób, obecnie jest to ok. 1550 osób. Należy dodać, że w bieżącym roku Uczelnia zdecydowała jednak o ograniczeniu liczby miejsc możliwych do zakwaterowania. Wprowadzono również ponownie komunikat w sprawie zapewnienia bezpiecznych warunków zakwaterowania w domach studenckich w trakcie epidemii COVID-19, który zakłada zakaz przyjmowania odwiedzin w domach studenckich, w tym przez mieszkańców z innych domów studenckich, wzajemnego odwiedzania się w pokojach mieszkalnych w obrębie danego domu studenckiego, organizowania spotkań i zgromadzeń w domach studenckich oraz w ich otoczeniu.
Różnica w zakresie realizacji procesu kształcenia obecnie w porównaniu do tego, z czym mieliśmy do czynienia przed pandemią, jest ogromna. Zaczynając od tego, że w sposób masowy wykorzystywane są metody i techniki kształcenia na odległość – w naszej Uczelni w tym celu wykorzystywany jest Wirtualny Kampus, ale również MS Teams, obowiązują przepisy wprowadzające ograniczenia co do realizacji poszczególnych form kształcenia w sposób tradycyjny czy też liczby osób, które mogą przebywać jednocześnie w danej sali. Jeszcze większą uwagę zwraca się na ogólny stan zdrowia uczestników procesu kształcenia, w tym w szczególności prowadzących zajęcia czy studentów/doktorantów.
Organizacja procesu kształcenia w „zwykłych” warunkach to duży wysiłek organizacyjny przede wszystkim dziekanów i prodziekanów oraz administracji wydziałowej. W czasach pandemii to już zdecydowanie trudniejsze zadanie, co wynika z konieczności zachowania dystansu społecznego, organizacji dłuższych przerw między zajęciami, rozplanowania dni, w których organizowane są zajęcia stacjonarne czy też zdalne, zabezpieczenia ciągłości procesu kształcenia, jeśli istnieje nagła potrzeba skierowania danej grupy na kształcenie zdalne, przygotowania planów zajęć w taki sposób, żeby ograniczyć liczbę osób przebywających jednocześnie w budynkach. Co ważne, w każdym momencie trzeba być gotowym do sporządzenia niezbędnych danych m.in. na potrzeby sanepidu. Nie można też zapominać o konieczności organizacji praktyk, w tym w placówkach oświaty (praktyki obowiązkowe), co niejednokrotnie może powodować dodatkowe utrudnienia itd.
Pandemia wymusiła przejście z nauczania tradycyjnego na nauczanie zdalne praktycznie z dnia na dzień. Jak Uczelnia, ale także naukowcy i studenci poradzili sobie z tym wyzwaniem? Czy w Pani ocenie nauczanie zdalne lub hybrydowe utrzyma się w jakichś aspektach także po zakończeniu pandemii?
Przy początkowych trudnościach myślę, że poradziliśmy sobie dobrze, a w wielu aspektach bardzo dobrze. Wiele osób nie było sobie w stanie wyobrazić, że dane zajęcia można prowadzić z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Należy docenić fakt, że wielu prowadzących naprawdę w sposób twórczy podeszło do realizacji zajęć. Z ogromnym poświęceniem i zaangażowaniem np. nagrywało filmy przedstawiające eksperymenty, badania terenowe, przygotowywało symulacje ćwiczeń itd. Wiele osób musiało nauczyć się, jak prowadzić zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Część osób uczyła się tego samodzielnie, część zaś skorzystała ze szkoleń/warsztatów lub indywidualnych konsultacji przygotowanych i przeprowadzonych przez pracowników Biura ds. Zdalnego Kształcenia czy też Biura ds. Analiz Jakości Kształcenia kierowanego przeze mnie centrum. Mówimy tu o setkach godzin szkoleniowych. Należy wskazać również formy wsparcia koleżeńskiego – wymianę dobrych praktyk na poszczególnych wydziałach zorganizowane z inicjatyw dziekanów, ale także poszczególnych nauczycieli.
W UMCS od 28 września 2020 r. do 24 marca 2021 r. zrealizowany został wewnętrzy projekt dydaktyczny pn. „Podziel się doświadczeniem – metody aktywizujące w nauczaniu zdalnym”, w którym udział wzięło ponad 160 osób. Był to cykl warsztatów przeznaczonych dla prowadzących zajęcia. Celem projektu było podniesienie jakości zajęć dydaktycznych prowadzonych w UMCS z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość oraz pokazanie praktycznych elementów i dobrych praktyk do wykorzystania w pracy nauczyciela akademickiego, w tym dotyczących metod kształcenia. Prowadzącymi warsztaty byli nauczyciele akademiccy zatrudnieni na naszym Uniwersytecie z Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Wydziału Pedagogiki i Psychologii, Wydziału Ekonomicznego, Wydziału Politologii i Dziennikarstwa oraz Wydziału Humanistycznego, którzy zgodzili się podzielić swoim doświadczeniem. W ramach cyklu spotkań zorganizowano następujące warsztaty:
Projekt otrzymał ostatnio Laur Uniwersytecki w ramach VI Zjazdu Forum Uniwersytetów Polskich.
Jeśli chodzi o kształcenie zdalne po pandemii, to uważam, że zostanie z nami na pewno. Oczywiście nie będzie mogło być wykorzystywane w tak dużym zakresie, jak jest to obecnie, zresztą rozporządzenie ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego wprowadza ograniczenia w tym obszarze. Niemniej jednak trudno jest mi wyobrazić sobie rezygnację z tej formy kształcenia w dobie rozwoju technologicznego, cyfryzacji. Ważne jest jednak zachowanie balansu zapewniającego realizację zajęć w tradycyjny sposób m.in. po to, żeby budować relacje międzyludzkie.
Jak obecnie wyglądają możliwości realizacji programów mobilności i wymian akademickich, np. w ramach programu Erasmus, zarówno przez naszych studentów czy pracowników, jak i tych, którzy chcieliby przyjechać na nasz Uniwersytet?
W ramach kierowanego przeze mnie centrum koordynujemy kilka projektów mobilnościowych dla studentów/doktorantów i pracowników. Na bieżąco analizujemy możliwości pozyskania środków na kolejne, ogłaszane m.in. przez NAWA, FRSE i inne Instytucje Pośredniczące. Zagadnieniem tymi zajmują się m.in. pracownicy Biura Programu Erasmus+ funkcjonującego w ramach Biura ds. Obsługi Studiów i Studentów Zagranicznych czy Biura ds. Kształcenia Ustawicznego. Duże znaczenie w tym zakresie ma również współpraca m.in. z wydziałowymi koordynatorami programu Erasmus+. Aktualnie głównie w ramach programu Erasmus+ na studia semestralne/roczne przyjechało do naszej Uczelni ponad 90 studentów z uczelni zagranicznych, a blisko 70 naszych studentów wyjechało na studia i praktyki. Realizujemy też projekt Prom „Międzynarodowa wymiana stypendialna doktorantów i kadry akademickiej” (do 31.10.2022 r.), w ramach którego również realizowane są wymiany kadry akademickiej oraz doktorantów. W kolejce do realizacji czekają projekty m.in. z partnerami z Islandii oraz Norwegii – wizyty studyjne oraz większe projekty mobilnościowe przygotowane we współpracy z pracownikami Wydziałów: Pedagogiki i Psychologii oraz Politologii i Dziennikarstwa, Centrum Współpracy Międzynarodowej czy z władzami Wydziału Ekonomicznego.
Oczywiście programy mobilności w dobie pandemii rządzą się trochę innym prawami, istnieją dodatkowe obostrzenia, na bieżąco analizowane są możliwości wyjazdów do danych krajów.
W UMCS powołany został Zespół ds. optymalizacji warunków kształcenia studenta z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi – OPTIMUM UMCS, ale to nie jedyne inicjatywy skierowane do studentów, którzy potrzebują wsparcia w różnych aspektach, w tym do studentów niepełnosprawnych. Na jaką pomoc mogą liczyć żacy?
Studenci z niepełnosprawnościami i szczególnymi potrzebami mogą liczyć m.in. na:
Studenci oraz pracownicy mogą korzystać również z usług Poradni Psychologicznej, która została utworzona 1 września w ramach Biura ds. Osób z Niepełnoprawnościami i Wsparcia Psychologicznego Centrum Kształcenia i Obsługi Studiów. Wspieramy wszystkie osoby studiujące na UMCS, które znajdują się w kryzysie osobistym. Udzielamy porad w językach polskim, angielskim, ukraińskim i rosyjskim. W poradni można skorzystać z usług psychologów, doradców edukacyjnych, terapeutów.
Należy pamiętać również o wsparciu psychologicznym udzielanym przez pracowników Uczelni w ramach Sensum – Punktu Wsparcia i Psychoedukacji działającego na Wydziale Pedagogiki i Psychologii UMCS.
Studenci i studentki mogą liczyć także na wsparcie na poszczególnych wydziałach m.in. od opiekunów lat i kierunków, prodziekanów ds. studenckich, ale również od pracowników administracyjnych zajmujących się obsługą studentów. Nie można zapominać o wsparciu, jakiego udzielają pracownicy Biura Rozwoju Kompetencji, Biura Spraw Studenckich, Biura ds. studiów i studentów zagranicznych czy też działaniach pełnomocnika rektora ds. studenckich oraz prorektor ds. studentów i jakości kształcenia. Ogromne wsparcie dla studentów mogą i stanowią również niejednokrotnie koledzy i koleżanki z roku/grupy czy przedstawiciele Samorządu Studentów/Doktorantów.
Jednym z zadań centrum jest udział i koordynowanie procesu w pozyskiwaniu środków zewnętrznych na projekty edukacyjne/dydaktyczne/zintegrowane. Jakie najważniejsze projekty tego typu są realizowane w Uczelni?
Centrum przygotowuje samodzielnie projekty, ale przede wszystkim pomaga zainteresowanym jednostkom/osobom w przygotowaniu projektu/projektów na konkursy ogłaszane przez różne podmioty – NAWA, FRSE, NCBIR, MEiN i inne. Co ważne, jako centrum podejmujemy się niejednokrotnie koordynacji projektów pod względem administracyjnym, jak również wspieramy jednostki/osoby, które taką administracyjną obsługę decydują się realizować samodzielnie.
Aktualnie realizujemy lub wspieramy realizację blisko 40 projektów o charakterze edukacyjnym. Nie zapominając o projektach mobilnościowych, o których mowa była wcześniej, to największym aktualnie realizowanym projektem jest „Zintegrowany UMCS”. To złożony projekt, w którego przygotowanie i realizację zaangażowały się m.in. Wydziały: Biologii i Biotechnologii, Chemii, Politologii i Dziennikarstwa, Prawa i Administracji, Humanistyczny (aktualnie Filologiczny), Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej czy też Lubman oraz Centrum Współpracy Międzynarodowej i Centrum Badań Naukowych, a ostatnio również Wydział Ekonomiczny. W ramach projektu dotychczas realizowane były m.in. staże, certyfikowane szkolenia dla studentów, tworzono nowe kierunki/specjalności, zapraszano zagranicznych wykładowców, realizowano szkolenia dla prowadzących zajęcia, kadry zarządzającej i administracyjnej, przygotowano m.in. Strategiczny Program Umiędzynarodowienia Badań UMCS na lata 2020–2024, opracowano i wdrożono serwis internetowy INTER-PRO-UMCS oraz wdrożono nowe działania informatyczne, np. nowoczesny system poczty elektronicznej oparty o wiodące rozwiązania MS EXCHANGE/ZIMBRA.
Projekt ten jest kompleksowy – od początku jego realizacji (kwiecień 2018 r.) do dzisiaj z różnych form wsparcia skorzystało ponad 1500 osób – studentów i pracowników, a kolejnych blisko 500 skorzysta do końca marca 2022 r. Projekt opiewa na kwotę blisko 10 000 000 zł i jest współfinansowany ze środków UE.
Kolejnym bardzo ważnym projektem, również współfinasowanym ze środków UE, jest projekt „Dostępny UMCS”. Jego celem jest zwiększenie dostępności edukacyjnej UMCS skierowanej do osób z niepełnosprawnościami poprzez wdrożenie rozwiązań niwelujących zidentyfikowane bariery w zakresie dostępności strukturalnej, architektonicznej, technologicznej, proceduralnej i wsparcia edukacyjnego oraz podniesienie świadomości niepełnosprawności i kompetencji pracowników. Aktualnie w ramach projektu m.in. pracujemy nad Strategią Odpowiedzialności Społecznej oraz Strategią Projektowania Uniwersalnego, realizowane są panele, warsztaty dla społeczności akademickiej, przeprowadziliśmy remont m.in. w części pomieszczeń w DS Babilon, przygotowywane są filmy edukacyjne m.in. nt. zdrowia psychicznego, różnych form niepełnosprawności.
Uzupełniającym projektem jest projekt związany z tematyką projektowania uniwersalnego pn. „Uniwersalność+”, który został przygotowany we współpracy z Wydziałami Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Pedagogiki i Psychologii oraz Filozofii i Socjologii.
Realizujemy również projekty we współpracy z Gminą Lublin jako liderem, np. Modelową Szkołę Ćwiczeń. Projekt ten jest efektem współpracy z przedstawicielami oświaty. Nasi nauczyciele stworzyli m.in. specjalne programy szkoleniowe dla nauczycieli ze szkół biorących udział w projekcie.
Warty podkreślenia jest fakt, że w ostatnim czasie wspieraliśmy m.in. Szkoły Doktorskie w pozyskaniu środków na realizację strategicznego projektu z NAWA UMCS Doctoral Schools – Your Success in Globalized World of Science w ramach programu STER Umiędzynarodowienie Szkół Doktorskich.
Niezwykle ważnym aspektem działalności centrum jest jakość kształcenia na Uczelni. Czym jest ta jakość kształcenia? Jak się ją sprawdza? Jakie działania podejmowane są na UMCS w celu podnoszenia jakości kształcenia?
Zacznę od tego, że nie ma jednej definicji jakości kształcenia. Przez niektórych rozumiana jest ona jako odpowiedzialność wobec uczestników procesu kształcenia, dbałość o utrzymanie wysokich standardów podczas procesu edukacyjnego, promowanie postaw etycznych i projakościowych, profesjonalizm.
Zagadnienie jakości kształcenia podejmowane jest m.in. w dokumentach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego i w ostatnich dwóch dekadach ewoluowało. Dokumenty Procesu Bolońskiego wskazują, że studentów należy przygotować na dynamiczny rozwój technologiczny i społeczny. W tym celu należy wyposażyć ich nie tylko w istotną wiedzę kierunkową, ale również w kompetencje uniwersalne takie jak krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów i uczenie się. Ich uzupełnieniem powinny być umiejętność współpracy, komunikacji oraz kompetencje podyktowane zmianą technologiczną. Studenci mają być aktywnym podmiotem procesu uczenia się, a ten z kolei ma być bardziej elastyczny, ale przede wszystkim powinien być realizowany przez całe życie (lifelong learning). Takie podejście ma ułatwić szybsze dostosowywanie się do zmieniających się potrzeb rynku pracy, społeczeństwa. Uczelnia powinna być miejscem wspierającym uczenie się przez całe życie, stosującym nowe, bardziej elastyczne formy kształcenia, jak również odpowiednie metody kształcenia, wspierające rozwój tzw. kompetencji przyszłości. O ironio, okres pandemii jeszcze bardziej przyspieszył proces zmian w uczelniach.
W szkołach wyższych funkcjonują wewnętrzne systemy zapewnienia jakości kształcenia. Systemy te powinny mieć charakter kompleksowy i odnosić się do wszystkich form i poziomów kształcenia, w tym szkół doktorskich. Powinny obejmować każdy z obszarów działalności uniwersytetu mający wpływ na przebieg kształcenia i jego rezultaty, a w szczególności takie elementy jak: polityka edukacyjna; rekrutacja na studia, do szkół doktorskich, na studia podyplomowe i na inne formy kształcenia; organizacja i przebieg procesu kształcenia, w tym monitoring programów studiów, programów kształcenia, ocena osiąganych efektów uczenia się, proces dyplomowania i ocena zajęć dydaktycznych; zasoby kadrowe i materialne; współpraca z otoczeniem zewnętrznym; umiędzynarodowienie procesu kształcenia; system obsługi administracyjnej studentów, doktorantów, słuchaczy studiów podyplomowych i uczestników innych form kształcenia; system motywacji, pomocy i wspierania studentów, doktorantów i słuchaczy studiów podyplomowych i uczestników innych form kształcenia; system obiegu i udostępniania informacji.
Działania Wewnętrznego Systemu Zapewnienia Jakości Kształcenia w naszym Uniwersytecie obejmują również badanie losów absolwentów jako elementu dostarczającego wiedzy o wartości oferty edukacyjnej, w tym w kontekście rynku pracy.
Doskonalenie jakości kształcenia jest cyklicznym procesem, na który składają się następujące rodzaje działań: monitoring procesu kształcenia i obsługi studentów, doktorantów, słuchaczy studiów podyplomowych i uczestników innych form kształcenia; analiza wyników monitoringu; planowanie i wdrażanie działań naprawczych i doskonalących. Monitoring procesu kształcenia i obsługi studentów, doktorantów, słuchaczy studiów podyplomowych i uczestników innych form kształcenia dostarcza informacji o procesie kształcenia, jego mocnych i słabych stronach oraz stanowi podstawę do podejmowania działań o charakterze naprawczym i doskonalącym.
W proces doskonalenia jakości kształcenia zaangażowani są członkowie Senatu; dziedzinowych kolegiów dydaktycznych; wydziałowych zespołów ds. jakości kształcenia/zespołów programów; rady szkół doktorskich; ciała opiniodawczo-doradcze jednostek ogólnouczelnianych. W celu koordynacji zadań w zakresie doskonalenia jakości kształcenia rektor powołał m.in. pełnomocnika ds. jakości kształcenia i jest nim od kilku lat dr Jolanta Rodzoś, prof. UMCS. Doskonalenie jakości kształcenia odbywa się w ścisłej współpracy z Centrum Kształcenia i Obsługi Studiów przy wsparciu Senackiej Komisji ds. Studentów i Jakości Kształcenia, Centrum Promocji, Centrum Prawno-Organizacyjnego, jak również, co ważne, Samorządu Studentów oraz Samorządu Doktorantów.
Jakość kształcenia sprawdza się m.in. poprzez wykorzystanie badań jakościowych/ilościowych dotyczących realizacji zajęć, obsługi administracyjnej, rozmowy z pracownikami, studentami, pracodawcami, analizę dokumentów, hospitację zajęć itp. Wiele działań wpływa i kształtuje jakość kształcenia, w tym sposób komunikacji, transparentność informacji.
Jakie wyzwania stoją przed naszym Uniwersytetem w zakresie kształcenia i obsługi studiów?
W długofalowym okresie, odnosząc się do aktualnie obowiązującej, przyjętej przez Senat UMCS Strategii Rozwoju UMCS z 27 marca 2019 r., będzie to m.in. ciągłe dostosowywanie modelu kształcenia do obecnych i prognozowanych potrzeb rynku pracy oraz otoczenia społeczno-gospodarczego, rozwój oferty kierunków interdyscyplinarnych, w tym praktycznych i studiów dualnych. Podejmowanie działań zmierzających do uzyskania akredytacji międzynarodowych dla kierunków studiów prowadzonych przez Uczelnię. Musimy także zadbać o systematyczne podnoszenie innowacyjności procesu kształcenia oraz dostosowanie go do potrzeb studentów poprzez poszerzanie procesu indywidualizacji systemu kształcenia i wdrożenie równoległych ścieżek edukacyjnych; zwiększenie możliwości podejmowania studiów i realizacji procesu kształcenia osób z niepełnosprawnością; dalsze umiędzynarodowienie procesu kształcenia, w tym poprzez uruchamianie nowych kierunków/ścieżek obcojęzycznych. Należy wskazać, że wiele działań podejmowanych jest na bieżąco, a efekty są już widoczne pomimo trwającej pandemii.
