Informujemy, że nakładem Wydawnictwa UMCS ukazała się monografia dr Beaty Jarosz (Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa) pt. Język zawodowy polskich dziennikarzy prasowych (XIX–XXI w.) (Lublin, ss. 951) wydana dzięki dofinansowaniu z ministerialnego programu „Doskonała nauka”. Książka jest pierwszym opracowaniem zawierającym kompleksową analizę nomenklatury branżowej używanej w środowisku dziennikarskim, począwszy od XVIII w., kiedy zaczynały się pojawiać pierwsze profesjonalne określenia związane z realizacją działań prasowych, a skończywszy na czasach współczesnych.
Przedmiotem opisu jest język zawodowy polskich dziennikarzy prasowych, czyli specyficzna odmiana polszczyzny stanowiąca narzędzie wewnątrzgrupowej komunikacji w trakcie zbierania informacji i opracowywania materiałów prasowych. Ten subkod, którego zręby zaczęły się kształtować już w XVIII w., nie został dotąd szczegółowo opisany przy wykorzystaniu lingwistycznych narzędzi analizy (powstało jedynie kilka artykułów niewykraczających poza rejestrację niewielkiego zbioru określeń i zasygnalizowanie wybranych aspektów). Pozostaje on poza obszarem badawczym socjolingwistyki, mediolingwistyki i medioznawstwa, będąc właściwie problemem niczyim; lingwiści – upraszczając – analizują język przekazów medialnych, medioznawcy skupiają się m.in. na funkcjach i zawartości mediów, socjologowie na pozajęzykowych aspektach zawodu, a historycy konstruują dzieje instytucji, poszczególnych publikatorów bądź omawiają życiorysy konkretnych osób.
Recenzent – prof. dr hab. Jacek Warchala (UŚ) – podkreślił, że monografia nie jest „klasyczną pracą leksykograficzną, ale [jest] nad wyraz niebanalną próbą osadzenia materiału leksykalnego w diachronicznej perspektywie rozwoju i stopniowego kształtowania się przez kilka wieków dziennikarstwa jako profesji. […] jest wybitnym osiągnięciem badawczym i stanowi istotny krok w rozwoju wiedzy na temat profesjolektu dziennikarskiego, ale to także kopalnia wiedzy nie tylko na temat słownictwa, ale i historii prasy w Polsce od XVII wieku do czasów najnowszych, a także wybitny wkład w rozwój nowoczesnej leksykografii” [fragment recenzji wydawniczej].
Wśród walorów merytorycznych monografii, szczególnie istotnych dla rozwoju językoznawstwa, należy wymienić uporządkowanie metajęzyka oraz problematycznych (tzn. niejednolicie rozumianych przez badaczy) kwestii teoretycznych z zakresu socjolingwistyki, a także unowocześnienie metodyki badania języków zawodowych m.in. poprzez wprowadzenie ścisłych procedur weryfikacyjnych i zastosowanie rzadko używanych w lingwistyce narzędzi elektronicznych. Zaprojektowane badania, których istotą jest połączenie różnych metod pozyskiwania, weryfikacji, analizy i opisu danych empirycznych, wyrasta z głębokiego przekonania o zasadności integrowania koncepcji, narzędzi i kontekstów w celu adekwatnej charakterystyki języka.
Wśród istotnych zalet należy również wymienić ustalenie genezy i etapów rozwoju języka zawodowego polskich dziennikarzy prasowych; zgromadzenie łącznie ponad 2600 nazw fachowych, spośród których wiele nie funkcjonowało dotychczas w opracowaniach i słownikach tematycznych; rekonstrukcja znaczeń i zakresów pojęciowych poszczególnych jednostek leksykalnych; weryfikacja danych leksykograficznych i dotychczasowych ustaleń na temat nazw przywoływanych w opracowaniach; wydzielenie pól leksykalno-semantycznych oraz ustalenie międzywyrazowych zależności wewnątrzodmianowych, międzyodmianowych i międzyjęzykowych ujawniających zarówno związki rodzimego subkodu z systemami nazewniczymi wypracowanymi na gruncie innych języków narodowych, jak i strukturę konceptualną zakodowaną w specyficznej nomenklaturze branżowej.
Monografia ma charakter lingwistyczny, ale ponieważ adekwatny opis języka zawodowego byłby niemożliwy bez omówienia samej profesji i realiów, w których kształtował się specjalistyczny subkod, w książce wyjaśniane są różne zagadnienia genologiczne, techniczne, socjologiczne, prawne i historyczne. Wprowadzenie takich wątków było niezbędne w procesie rekonstruowania znaczeń poszczególnych nazw oraz określania semantycznych i ontologicznych relacji między nimi. Książka może więc zainteresować nie tylko językoznawców i medioznawców, ale też historyków, socjologów, kulturoznawców, a w szczególności samych dziennikarzy.
Książka została wydana dzięki dofinansowaniu uzyskanym w trybie konkursowym w programie „Doskonała nauka – wsparcie monografii naukowych” finansowanym przez Ministerstwo Edukacji i Nauki (DNM/SP/548855/2022).
źródło: Wydział Filologiczny UMCS
