W strukturze instytutu znajduje się 7 katedr: Katedra Historii Starożytnej i Średniowiecznej, Katedra Historii XVI-XIX w. i Europy Wschodniej, Katedra Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii, Katedra Metodologii i Badań nad XX-XXI wiekiem, Katedra Historii Społecznej i Edukacji, Katedra Humanistyki Cyfrowej i Metodologii Historii, Katedry Antropologii Przekazu Historycznego oraz Pracownia Historii Społeczeństwa Obywatelskiego i Samorządności Lokalnej.
Pracownicy instytutu posiadają znaczący dorobek naukowy w takich obszarach, jak: humanistyka cyfrowa i metodologia historii, historia starożytna i średniowieczna, historia społeczna i edukacji czy archiwistyka i nauki pomocnicze historii.
Realizowane tematy badawcze to m.in.: Elity i wykluczeni. Modele, ideologia i praktyki społeczne; Pogranicza jako przestrzeń interakcji społecznych i kreowania stereotypów; Przeobrażenia cywilizacyjne w dobie industrialnej i postindustrialnej (XIX-XXI w.); Badania nad dokumentacją, kancelariami, archiwami, bibliotekami oraz biurokracją na przestrzeni dziejów i współcześnie; Rodzina, ród i wspólnoty w dziejach; Recepcja i mediatyzacja przeszłości w przestrzeni publicznej; Źródłoznawstwo, nauki pomocnicze historii i edytorstwo historyczne oraz Metodologia historii i dzieje historiografii. Warto również zwrócić uwagę na projekt Centrum Badawczo-Rozwojowego e-Humanistyka, zajmujący się niestandardowymi narracjami historycznymi, np. produkcją filmów i animacji historycznych, opracowaniem wirtualnych map historycznych oraz wizji związanych z historią tematycznych stron WWW oraz Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportu. Powołane zostało również we współpracy z samorządami Centrum Badań nad Historią Regionalną i Lokalną.
Pracownicy instytutu aktywnie uczestniczą również w pracach m.in. Komitetu Nauk Historycznych PAN czy Centrum Badań nad Historią Regionalną i Lokalną.
Instytut Historii UMCS
Wydział Historii i Archeologii UMCS
Film zrealizowany przez Biuro Promocji i Popularyzacji Nauki UMCS
