Nauka na UMCS

Grafika: Gerd Altmann/Pixabay 

Ostatnio bardzo popularne stało się świętowanie nietypowych okazji. W całym kalendarzu świąt nietypowych znaleźć możemy zarówno dni żartobliwe, jak i skłaniające do refleksji czy nawet działania. Dziś akurat mamy okazję należącą do tej drugiej grupy. 5 maja to Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych oraz Dzień Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. Nazwy dwie, używane niekiedy zamiennie, ale tak naprawdę chodzi o to samo: godność, szacunek i poszanowanie praw osób z niepełnosprawnościami.

Ile osób tego dnia świętuje?

O osobach z niepełnosprawnością mówi się, że stanowią „największą mniejszość na świecie”. Według różnych źródeł w Polsce żyje od blisko 5 do ponad 7,5 miliona osób z niepełnosprawnościami, w Europie – ok. 80 milionów, a w skali całego świata – ponad miliard osób.

Skąd się bierze dyskryminacja?

Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej wszyscy jesteśmy równi wobec prawa i mamy prawo do równego traktowania. Zdarza się jednak, że niektóre grupy ludzi traktowane są inaczej, gorzej niż inni w porównywalnych sytuacjach. Jeśli powodem gorszego traktowania jest przynależność określonej grupy, mamy do czynienia z dyskryminacją. Skutkiem dyskryminacji jest wykluczenie społeczne, ale też towarzyszące na co dzień osobom dyskryminowanym poczucie wstydu i bycia zależnym od innych, bezsilność, bezradność, lęk, smutek czy brak wiary w pozytywną zmianę. Przyznają Państwo, że z takim bagażem trudno iść przez życie, zwłaszcza gdy ma się dodatkowe trudności.

Dyskryminacja bezpośrednia ze względu na niepełnosprawność ma miejsce, kiedy osoba, z powodu swojej niepełnosprawności, traktowana jest gorzej niż inna osoba w podobnej sytuacji. Natomiast z dyskryminacją pośrednią mamy do czynienia, gdy jakiś przepis, kryterium lub praktyka stawiają w szczególnie niekorzystnej sytuacji osoby niepełnosprawne w porównaniu do innych osób.

Mimo rosnącej widzialności społecznej osób z niepełnosprawnościami, w Polsce obecnie co dziesiąty obywatel deklaruje, że nie zna w ogóle takich osób, a co trzeci – zna takie osoby „niezbyt dobrze lub tylko z widzenia”. Brak kontaktu, a w ślad za tym rzetelnej wiedzy na temat niepełnosprawności może uruchomić tzw. łańcuch dyskryminacji. Pierwszym jego ogniwem są stereotypy – uogólnione, uproszczone, sztywne przekonania na temat określonej grupy osób, które przypisujemy wszystkim jej członkom tylko na podstawie ich przynależności do określonego grona. Od nich już tylko krok do uprzedzeń – intensywnych, trwałych, opartych na błędnym uogólnieniu i negatywnych uczuciach postaw. Gdy uprzedzenia prowadzą do zachowań, które ograniczają czyjeś prawa i wolności; powodują nierówne traktowanie różnych osób znajdujących się w takiej samej lub porównywalnej sytuacji – mówimy o dyskryminacji.

Co robić, aby przeciwdziałać dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami?

Literatura przedmiotu mówi o tym, aby zwiększać wiedzę na temat samej niepełnosprawności – pokazywać potencjał, możliwości i prawdziwe potrzeby osób z niepełnosprawnościami; eksponować je społecznie i uświadamiać w zakresie swoich praw; respektować obowiązujące przepisy prawa, a jeśli jest taka potrzeba – prowadzić do ich modyfikacji. Bardzo ważną kwestią są również edukacja i wychowanie – do szacunku, poszanowania drugiego człowieka, jego godności, do empatii, rozwijanie kultury tolerancji i akceptacji.

O dyskryminacji – nietypowo

Często nie mamy świadomości obszarów, w których osoby z niepełnosprawnością są dyskryminowane. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, że nierówności w traktowaniu dotyczą bardzo podstawowych, a zarazem bardzo intymnych kwestii. Na jedną z nich chciałabym dziś zwrócić uwagę.

Czy ktoś z Państwa wybierając się do kina, teatru, na ploteczki z przyjaciółką czy bardzo poważne spotkanie służbowe już dzień wcześniej ogranicza ilość przyjmowanych płynów czy jedzenia albo bierze leki przeciwbiegunkowe?
Czy ktoś z Państwa uzależnia swoje wyjścia z domu od dostępu do publicznej toalety?
Czy ktoś z Państwa zmuszony był kiedykolwiek do dokonywania czynności higienicznych na ławce w parku, podłodze w publicznej toalecie, aptece czy restauracji, tylnym siedzeniu samochodu?
Z dużą dozą prawdopodobieństwa mogę założyć, że odpowiedź na każde z powyższych pytań brzmi: NIE.

Proszę sobie wyobrazić, że w Polsce żyje ok. 150 tysięcy osób, dla których powyższe dylematy są przykrą codziennością. Mowa o dorosłych osobach, które ze względu na niepełnosprawność, wiek lub chorobę nie kontrolują czynności fizjologicznych i co 3-4 godziny, samodzielnie lub korzystając z pomocy opiekuna, muszą zmienić pieluchę lub dokonać innych czynności higienicznych w pozycji leżącej. Tymczasem nie ma miejsc, w których można byłoby to bezpiecznie zrobić. Skutkiem tego osoby o takich potrzebach często muszą zrezygnować z udziału w życiu społecznym czy towarzyskim.

Dlatego dokładnie rok temu, 5 maja 2021 roku, 5 Prezesek organizacji działających na rzecz osób z niepełnosprawnościami postanowiło zawalczyć o godność swoich Beneficjentów, zawiązując w Belwederze koalicję, prowadzącą akcję społeczną „Przewijamy Polskę”. Celem akcji jest stworzenie w całym kraju sieci komfortek – miejsc, w których w godnych i bezpiecznych warunkach, będzie można wykonać wspomniane, niezbędne zabiegi higieniczno-pielęgnacyjne. Koalicja dba również o opracowanie wytycznych, jakie te miejsca powinny spełniać oraz prowadzi rejestr spełniających standardy komfortek. Obecnie na liście znajduje się 20 lokalizacji.

Do Koalicji należy - oprócz Stowarzyszenia na Rzecz Dzieci i Dorosłych z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym „Żurawinka” z Poznania, Fundacji Mali Siłacze z Krakowa, gliwickiej Fundacji NieOdkładalni oraz warszawskiej Fundacji Integracja – przystąpiło Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki.

Film ukazujący problem

Rozmowa z inicjatorką Akcji, Anną J. Nowak, mamą Agnieszki, z poznańskiej „Żurawinki”