Światowy Dzień Pszczół, obchodzony corocznie 20 maja, został ustanowiony w 2017 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ z inicjatywy Słowenii. Data ta nie jest przypadkowa – upamiętnia urodziny Antona Janšy (1734–1773), pioniera nowoczesnego pszczelarstwa. Celem obchodów jest zwrócenie uwagi opinii publicznej i decydentów na kluczową rolę zapylaczy, w szczególności pszczoły miodnej (Apis mellifera), w utrzymaniu równowagi ekosystemów i bezpieczeństwa żywnościowego.
Z biologicznego punktu widzenia pszczoły należą do gromady owadów błonkoskrzydłych (Hymenoptera), a ich funkcja w zapylaniu roślin kwiatowych (angiosperms) czyni je niezastąpionymi ogniwami sieci troficznych i regulatorami reprodukcji roślin. Szacuje się, że około 75% gatunków roślin uprawnych na świecie w mniejszym lub większym stopniu zależy od zapylania przez owady, co przekłada się bezpośrednio na globalną produkcję żywności.
W ostatnich dekadach obserwuje się drastyczny spadek liczebności pszczół i innych zapylaczy, określany mianem „kryzysu zapylaczy” (pollinator decline). Do głównych przyczyn tego zjawiska należą:
intensyfikacja rolnictwa i monokultury,
stosowanie pestycydów, zwłaszcza neonikotynoidów,
fragmentacja i utrata siedlisk naturalnych,
zmiany klimatyczne i globalne ocieplenie,
patogeny i pasożyty, w tym Varroa destructor i Nosema spp.
Światowy Dzień Pszczół ma również wymiar praktyczny – służy promowaniu polityk publicznych i działań obywatelskich na rzecz zrównoważonego rolnictwa, odbudowy bioróżnorodności i rozwoju przyjaznych zapylaczom krajobrazów. Coraz większe znaczenie ma też edukacja ekologiczna i popularyzacja wiedzy o ochronie pszczół wśród różnych grup społecznych.
Ochrona pszczół to kwestia nie tylko środowiskowa, lecz także ekonomiczna i strategiczna. Troska o zapylacze staje się wyrazem odpowiedzialności za przyszłość systemów społeczno-ekologicznych.
