Informacje o projekcie NCN

Tytuł projektu: Osadnictwo późnopaleolityczne w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej
Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki
Konkurs: PRELUDIUM 8
Numer: 2014/15/N/HS3/01766
Kwota: 149 980,00 zł
Okres realizacji: 2015-2018 (w trakcie realizacji)
Kierownik: mgr Tadeusz Wiśniewski

Projekt pod nazwą Osadnictwo późnopaleolityczne w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej jest pierwszym tego rodzaju przedsięwzięciem naukowym na Lubelszczyźnie. Najważniejszymi zadaniami badawczymi są określenie pozycji stratygraficznej znalezisk kulturowych oraz ustalenie ich chronologii bezwzględnej.

Przeanalizowane zostaną również niektóre elementy osadnictwa, tj. lokalizacja punktów osadniczych, miejsc obserwacji migrującej zwierzyny, miejsc polowań i konsumpcji oraz sposobu pozyskiwania surowców do wyrobu narzędzi. Kluczową rolę w tych ustaleniach będą odgrywały wyniki analizy surowcowej wyrobów krzemiennych i kamiennych.

Sumując wszystkie wyniki badań powinniśmy uzyskać informacje o podstawowych strategiach osadniczych jakimi kierowały się społeczności zamieszkujące te tereny u schyłku ostatniego zlodowacenia.

Wyniki badań zostaną porównane z ustaleniami dotyczącymi późnopaleolitycznych społeczności łowiecko-zbierackich z innych regionów Polski i Europy.

>>>informacje o projekcie znajdują się również na stronie IA UMCS


Zachodnia część Wyżyny Lubelskiej należy do słabo rozpoznanych regionów pod kątem osadnictwa późnopaleolitycznego. Chronologia niemal wszystkich znalezisk oparta jest jedynie na klasyfikacji i analizie typologiczno-technologicznej (tj. metodzie porównawczej - analogie stanowią materiały ze stanowisk z terenów sąsiednich, dla których istnieją datowania radiometryczne i kontekst stratygraficzny). Baza źródłowa nie stwarza wystarczających podstaw do pełniejszej rekonstrukcji osadnictwa. Zgromadzony do tej pory materiał zabytkowy jest wyjątkowo jednorodny i ogranicza się właściwie tylko do materiałów krzemiennych.


Podstawowe działania w ramach projektu OPal

Działania skupiają się wokół następującego schematu:

  • weryfikacja i analiza istniejących danych archiwalnych (zabytki archeologiczne, dokumentacja AZP)
  • prace terenowe, głównie w obrępie modelowo wyznaczonych obszarów - skupień znalezisk (badania powierzchniowe, wykopaliskowe - sondażowe), mające na celu uzyskanie nowych materiałów zabytkowych, próbek dla przeprowadzenia różnego rodzaju analiz specjalistycznych, zwłaszcza datowań radiometrycznych
  • przesłanie próbek do odpowiednich laboratoriów
  • opracowanie wyników badań oraz ich publikacja.

"Skupienia" znalezisk

Na podstawie zgromadzonej bazy źródłowej w obrębie całego obszaru zachodniej części Wyżyny Lubelskiej zarysowują się wyraźne skupienia znalezisk.

W celu zobrazowania rozmieszczenia przestrzennego skupień przedstawiono je na mapie (mapa 1). Jest to modelowa prezentacja skupień znalezisk, dla wykreślenia których nie brano pod uwagę ich chronologii (ponieważ bezwzględna nie istnieje), ilości i zagęszczenia artefaktów w obrębie poszczególnych stanowisk, czy obecności dystynktywnych form typologicznych. Skupienia te zostały wyznaczone tylko i wyłącznie na podstawie zagęszczenia stanowisk z zabytkami krzemiennymi znanych głównie z badań powierzchniowych, które określone zostały jako późnopaleolityczne.

Stanowią one jednocześnie doskonały punkt wyjścia do zakrojonych na szerszą skalę badań, w tym sondażowych badań wykopaliskowych. Wskazują także na konieczność lepszego rozpoznania obszarów zawartych pomiędzy nimi, z których brak jest dotychczas udokumentowanych śladów osadnictwa późnopaleolitycznego lub są one bardzo rozproszone.

Tekst, mapa 1: Tadeusz Wiśniewski