Międzynarodowy Dzień Pisarzy i Pisarek

Radość pisania.
Możność utrwalania.
Zemsta ręki śmiertelnej.

Wisława Szymborska, Widok z ziarnkiem piasku. 102 wiersze

(Wydawnictwo a5, 1996 r.)

3 marca przypada Międzynarodowy Dzień Pisarzy i Pisarek, święto ustanowione w 1984 roku przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Pisarzy - PEN Club.

PEN Club założony został w 1921 roku w Londynie przez Catherine Amy Dawson Scott (angielska pisarka, dramatopisarka i poetka). Nazwa PEN Club pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: poets, playwrights [poeci, dramatopisarze], essayists [eseiści], novelists [powieściopisarze], tworzących wyraz pen [pióro]. Pierwszym przewodniczącym został John Galsworthy (laureat literackiej nagrody Nobla z 1932 roku). Wśród członków stowarzyszenia znaleźli się m.in. George Bernard Shaw, Herbert George Wells oraz Joseph Conrad. W latach kolejnych przewodniczącymi PEN Clubu byli m.in. Alberto Moravia, Heinrich Böll, Arthur Miller i Mario Vargas Llosa.

PEN Club składa się z oddziałów lokalnych, które reprezentują swoich członków, a nie kraje. Członkostwo dostępne jest dla wszystkich wykwalifikowanych pisarzy, dziennikarzy, tłumaczy, historyków oraz wszystkich innych zaangażowanych na polu literatury niezależnie od narodowości, rasy czy religii. Od członków wymaga się przestrzegania zasad zawartych w deklaracji ideowej Międzynarodowego PEN, zwanej Kartą.

Polski oddział PEN Clubu powstał 1924 roku z inicjatywy Stefana Żeromskiego.

Międzynarodowy Dzień Pisarzy i Pisarek to dobry czas na przypomnienie sylwetek polskich laureatów nagrody Nobla w dziedzinie literatura. Jako pierwszy literackiego Nobla otrzymał w 1905 roku Henryk Sienkiewicz. Międzynarodową sławę przyniosło mu napisane w 1896 r. "Quo vadis". W laudacji na cześć H. Sienkiewicza, Carl David af Wirsén (szwedzki poeta i krytyk literacki, sekretarz Akademii Szwedzkiej) - podkreślał m.in. jego szerokie horyzonty badawcze i wyczucie historii. Zaznaczył, że wśród naukowców, którzy popierali jego kandydaturę, oprócz literaturoznawców, było wielu znanych historyków. Zwrócił także uwagę na to, że żywioł historii łączy się u Sienkiewicza z tematyką narodową i religijną. Omawiając poszczególne utwory pisarza, stwierdził, że bez wątpienia jest on spadkobiercą starej polskiej literatury, a w jego dziełach słychać echa największych – Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego. Wyraził przekonanie, że dokonania Sienkiewicza są gigantyczne i szlachetne, a jego artystyczny styl sięga epickiej perfekcji. [2]

Prawie dwie dekady po tym wydarzeniu, 13 listopada 1924 roku, nagrodę przyznano Władysławowi Reymontowi. Powieść „Chłopi” została doceniona za wnikliwość opisu o wręcz reporterskim charakterze. WŁ. Reymont dzięki własnym doświadczeniom i obserwacjom znakomicie sportretował życie chłopskie na przełomie XIX i XX wieku, które biegło rytmem wyznaczanym przez nieustanną pracę na gospodarstwie i podlegało tradycyjnym zasadom wiejskiej wspólnoty, tworzonej przez poszczególne rodziny. W recenzji noblowskiej możemy przeczytać: „(…) Jest to powieść wyjątkowa w najnowszej literaturze, prawdziwy epos prozą. A choć jest to epos w charakterze narodowym, dzięki bogactwu i prostocie opisu ziemi i ziemi tej najbliższych dzieci staje się absolutnie uniwersalny." - uznali przedstawiciele Akademii [3].

Po raz kolejny to szczególne wyróżnienie trafiło do rąk przedstawiciela polskiej literatury w 1980 roku. Odebrał je przebywający w ówczesnym czasie na emigracji poeta Czesław Miłosz. W uzasadnieniu przedstawiciele jury napisali, że nagroda została przyznana za "bezkompromisową wnikliwość w ujawnianiu zagrożenia człowieka w świecie pełnym gwałtownych konfliktów” [3].

W 1996 roku literacką Nagrodę Nobla „za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości" - odebrała Wisława Szymborska [3]. Po 23 latach od tego wydarzenia, 10 października 2019 r. - ogłoszono, że laureatką literackiego Nobla za rok 2018 zostaje Olga Tokarczuk. Szwedzka Akademia postanowiła nagrodzić pisarkę za „wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia." [4]

Kończąc swój noblowski wykład pt.: „Czuły narrator” Olga Tokarczuk powiedziała: "Czułość jest tą najskromniejszą odmianą miłości, jest spontaniczna i bezinteresowna, nie prowadzi do zbrodni ani zazdrości (...) Jest tym trybem patrzenia, które ukazuje świat jako żywy, żyjący, powiązany ze sobą, współpracujący, i od siebie współzależny. (...) Dlatego wierzę, że muszę opowiadać tak, jakby świat był żywą, nieustannie stawającą się na naszych oczach jednością, a my jego – jednocześnie małą i potężną – częścią." [4].

Zapraszamy do obejrzenia i wysłuchania całego wykładu Olgi Tokarczuk wygłoszonego podczas uroczystości w Sztokholmie, 7 grudnia 2019 roku.