Historia
Katedra Stosunków Międzynarodowych została utworzona, jako Zakład Stosunków Międzynarodowych, 15 lutego 1981 roku w ramach ówczesnego Międzyuczelnianego Instytutu Nauk Politycznych UMCS. Powstał w wyniku przekształcenia istniejącego od 1975 roku Zespołu Współczesnych Stosunków Międzynarodowych. W momencie powstania Zakład liczył 7 pracowników. Obecnie liczy 23 pracowników.
Pierwszym kierownikiem Zakładu był ówczesny docent dr hab., późniejszy prof. dr hab. Ziemowit Jacek Pietraś. Kierował Zakładem w okresie od lutego 1981 roku do śmierci w listopadzie 2004 roku. Profesor Ziemowit Jacek Pietraś wniósł istotny wkład w ukształtowanie teoretyczno-metodologicznej tożsamości badań prowadzonych w Zakładzie. Wyróżniał się dążeniem do podejmowania oryginalnych i innowacyjnych obszarów badawczych z zakresu teorii stosunków międzynarodowych, decydowania politycznego, prawa międzynarodowego oraz integracji europejskiej. Opublikował 151 prac naukowych.
Profil badawczy
Profil badawczy Katedry ewoluuje. W początkowym okresie funkcjonowania w podejmowanych badaniach koncentrowano się przede wszystkim na państwie funkcjonującym w systemie międzynarodowym. Towarzyszyło temu odwoływanie się do teorii średniego zasięgu jako podstawy politologicznej analizy stosunków międzynarodowych, teorii decyzji politycznych, ról międzynarodowych i adaptacji systemów politycznych, a także wykorzystania sztucznej inteligencji do modelowania i stymulowania procesów międzynarodowych, teorii i praktyki bezpieczeństwa międzynarodowego, aksjologii stosunków międzynarodowych oraz polityki integracji europejskiej, stosunków międzynarodowych w Europie Środkowo - Wschodniej, polityki zagranicznej w szczególności Chin, Rosji, Niemiec i Ukrainy.
Z czasem profil badawczy został znacząco zmieniony. Nie negując użyteczności teorii średniego zasięgu, prowadzonym badaniom zaczęto nadawać nową tożsamość związaną z przyjętym rozumienia stosunków międzynarodowych i koncentracją na ich jakościowych zmianach. Po pierwsze, stosunki międzynarodowe rozumiane są jako procesy transgranicznych, dynamicznych zmian na wielu ich płaszczyznach i poziomach ze szczególną koncentracją na poziomie systemu międzynarodowego. Po drugie, istotnym elementem tożsamości prowadzonych badań jest koncentracja na jakościowych zmianach środowiska międzynarodowego ujmowanych formułą wyłaniania się późnowestfalskiego ładu międzynarodowego. Myślenie takie stało się specyficznym „znakiem firmowym” badań prowadzonych w Katedrze Stosunków Międzynarodowych UMCS. Trzecim elementem tożsamości prowadzonych badań, także rozpoznawalnym w środowisku akademickim „znakiem firmowym” stało się odwoływanie do teoretycznej i metodologicznej tożsamości dyscypliny, szkół myślenia rozumianych jako narzędzia badawcze. Czwartym elementem tożsamości prowadzonych badań jest koncentracja na studiach regionalnych. Cechy te utożsamiane są z „lubelską szkołą stosunków międzynarodowych”.
Odwołując się do kryterium poziomów analizy, tematykę prowadzonych w Katedrze badań można identyfikować z trzema ich poziomami: a) poziomem systemu międzynarodowego; b) poziomem państwa; c) poziomem transnarodowym. Badania prowadzone na poziomie systemu międzynarodowego – z jednej strony dotyczą – globalnego systemu międzynarodowego, a z drugiej, regionalnych systemów międzynarodowych. W odniesieniu do globalnego systemu międzynarodowego przedmiotem badań są procesy globalizacji i czynniki je warunkujące ze szczególnym uwzględnieniem czynnika technologicznego, znaczenia biotechnologii i żywności genetycznie zmodyfikowanej, funkcjonowania cyberprzestrzeni. Podjęte zostały badania zmiany struktury i funkcjonowania globalnego systemu międzynarodowego identyfikowane z fazą jego nierównowagi, a nawet chaosu. Skoncentrowano się także na ewolucji struktur organizacji i sterowania systemem międzynarodowym. W tym kontekście podjęto tematykę globalnego zarządzania, zarządzania ryzykiem w stosunkach międzynarodowych, tematykę reżimów międzynarodowych oraz ogólnie tematykę instytucji międzynarodowych.
Istotną cechą tożsamości badań prowadzonych w Katedrze na poziomie systemu międzynarodowego jest – obok tego globalnego – podejmowanie tematyki regionalnych systemów międzynarodowych. Położenie geograficzne sprawia, że „naturalnym” przedmiotem badań stały się stosunki międzynarodowe na obszarze poradzieckim, w Europie Środkowej oraz w regionie Bałtyku i Bałkan. Ważnym obszarem badań są procesy integracyjne w Unii Europejskiej i jej polityka wobec basenu Morza Śródziemnego oraz państw Afryki Północnej. To zaś oznacza, że zainteresowania badawcze pracowników Katedrau znacząco wykraczają poza Europę. Wzrasta znaczenie tematyki Regionu Pacyfiki. Prowadzone są unikalne w Polsce badania Arktyki w stosunkach międzynarodowych. Od lat prowadzone są badania stosunków międzynarodowych w Ameryce Łacińskiej ze znacznymi sukcesami w tym zakresie oraz podobnie w odniesieniu do regionu Bliskiego Wschodu. Podjęto także tematykę ewolucji konfliktów, z wojną hybrydową wlącznie. Niejako „na przecięciu” globalnego i regionalnych systemów międzynarodowych podejmowana jest tematyka wymiarów bezpieczeństwa jak: ekologiczny, wojskowy, kulturowy, żywnościowy, energetyczny, zdrowotny, społeczny. Unikalnym przedmiotem badań jest tematyka biopiractwa.
Różnorodna tematyka podejmowana jest w odniesieniu do poziomu państwa i polityki zagranicznej. Prowadzone są unikalne w Polsce badania ewolucji dyplomacji, jej zmiany i postępującej złożoności. Ze znacznym powodzeniem podejmowana jest tematyka upadania i budowania państwa oraz zarządzania jego granicami. P Rozpoczęte zostały pionierskie badania kultury strategicznej państw. Od wielu lat z powodzeniem prowadzone są badania polityk zagranicznych zwłaszcza takich państw jak Rosja, Chiny, Ukraina, Turcja, Iran, Stany Zjednoczone, Tajwan. Podejmowana jest także tematyka historii dyplomacji.
Istotnym wyróżnikiem od wielu lat prowadzonych w Katedrze badań są stosunki międzynarodowe na poziomie transnarodowym. Unikalne w Polsce są badania transnarodowej przestrzeni społecznej i jej instytucjonalizacji, badania transnarodowego społeczeństwa obywatelskiego, stosowana perspektywa socjologiczna stosunków międzynarodowych. Pionierskie są badania współpracy subpaństwowych jednostek terytorialnych.
Wyróżnikiem prowadzonych badań – było i jest dążenie do ich innowacyjności i oryginalności z uwzględnianiem najnowszych osiągnięć politologii światowej i najwyższych standardów jakości prowadzonych badań. Są to badania wielodyscyplinarne.
