Czym są mapy myśli?

Tworzenie map myśli (ang. mind map) to notowanie pewnego zagadnienia za pomocą powiązanych ze sobą strzałkami lub liniami i wynikających z siebie słów-kluczy, które wyodrębniamy z tekstu lub wykładu. Sporządzona w ten sposób notatka ma strukturę promienistą, która odwzorowuje ciąg skojarzeń wychodzących od centralnego słowa kluczowego.

Za twórcę tej metody notowania uważa się powszechnie Tony’ego Buzana, natomiast już w notatkach samego Leonarda da Vinci sprzed 500 lat można dostrzec podobny schemat sporządzania notatek.

Dlaczego warto notować w postaci map myśli?

Tradycyjne, linearne notatki, które znamy ze szkoły lub ze studiów, nie angażują w wystarczającym stopniu naszego mózgu. W trakcie sporządzania mapy myśli angażujemy nie tylko lewą, ale także prawą półkulę mózgu, używamy pamięci przestrzennej, budujemy system skojarzeń, dzięki czemu łatwiej i szybciej zapamiętujemy informacje oraz później odtwarzamy je z pamięci.

Mimo że pojęcie „mapa myśli” stało się obecnie dość znane, to większość osób, które słyszały o tym sposobie notowania, nadal nigdy nie spróbowały takiej mapy stworzyć. Nie istnieje bardziej skuteczne narzędzie do notowania, nauki i rozwoju pomysłów, ale także burzy mózgów, rozwiązywania problemów oraz planowania i organizacji działań niż mapy myśli.

Gdzie można wykorzystać mapy myśli?

Mapy myśli są atrakcyjne wizualnie, przykuwają uwagę, są łatwe do zapamiętania, dzięki czemu możesz wykorzystać je podczas:

• nauki,
• lektury (książki, artykuły), ale także pisania tekstów,
• planowania i wyznaczania strategii i celów (czegokolwiek),
• notowaniarozwoju swoich pomysłów/projektów,
• prezentacji swoich pomysłów, jakiegoś zagadnienia,
• burzy mózgów (zarówno indywidualnej, jak i grupowej),
• notowania podczas zebrania pracowniczego, szkolenia.

Jak robić mapy myśli krok po kroku?

• Ułóż kartkę A4 poziomo lub pionowo. Z drugiej strony – każda kartka o dowolnym formacie (np. kartka w małym notesie) nadaje się do notowania w postaci map myśli.
• Na środku kartki umieszczamy najważniejsze centralne pojęcie, temat, hasło, pytanie, problem, ew. tytuł książki, artykułu lub wykładu. Musi to być najbardziej widoczny element mapy, dlatego warto użyć większej czcionki, pogrubionych liter oraz ew. jaskrawszego koloru.
• W miarę pojawiania się nowych wątków umieszczamy wokół centralnego pojęcia słowa klucze (obszary, zagadnienia), z których będą „wyrastać” kolejne hasła, skojarzenia, obszary, pomysły itd. Nowe pojęcia łączymy ze sobą za pomocą strzałek i linii.
• Pamiętajmy, żeby dbać o hierarchię pojęć w naszej mapie: im bardziej oddalamy się od pojęcia centralnego, tym mniejsze czcionki stosujemy, robimy mniej ozdobników oraz używamy cieńszych strzałek i linii. Mapa myśli rozwija się od ogółu (od środka) do szczegółu, w związku z tym musimy uwydatniać rzeczy bardziej ogólne od drugorzędnych (zależnych, wynikających).
• Pisz WIELKIMI DRUKOWANYMI LITERAMI. Jeśli będziesz pisał/-a tak, jak to robisz zazwyczaj w swoich notatkach, to rozczytanie takich słów-kluczy zajmie Ci wiele (na pewno więcej) czasu. Owszem, możesz dodawać krótkie „linearne” dopiski lub komentarze, np. naprawdę istotne definicje lub wybrane cytaty – w tym przypadku możesz pisać swoim zwykłym pismem. Ale nie przesadzaj z takimi blokami tekstowymi, dlatego że:
• Mapa myśli musi być czytelna i maksymalnie przejrzysta. Powinieneś/powinnaś zrobić wszystko, co w Twojej mocy, by móc „ogarnąć” mapę wzrokiem w jednej chwili. Z drugiej strony pamiętaj, że mapa musi być czytelna przede wszystkim dla Ciebie, nie dla innych.
• Stosuj kolory. Najlepiej będzie, jeśli każde słowo kluczowe oraz przyporządkowane do niego kolejne słowa będą innego koloru. Natomiast musisz uważać, by nie przesadzić z kolorami.
• Dodawaj do słów kluczowych proste ikonki i symbole.
• Dbaj o symetrię mapy. Mapa powinna wyglądać w miarę harmonijnie (ale bez starania się o idealność). Staraj się uzupełniać puste przestrzenie/luki (przy okazji dzięki temu istnieje prawdopodobieństwo, że dostrzeżesz pewne luki).
• Planuj rozwój mapy z wyprzedzeniem (jeśli warunki na to pozwalają). Przejrzyj pobieżnie lekturę, z której sporządzasz mapę, lub spis treści i zaplanuj, gdzie umieścisz najważniejsze pojęcia, np. hasła przewodnie rozdziałów. To samo dotyczy notowania podczas wykładu/webinaru – zapoznaj się z programem wydarzenia lub uważnie słuchaj prowadzącego, który najprawdopodobniej poinformuje, o czym będzie mówić.
• Stąd też wynika bardzo ważna wskazówka: tworzenie mapy myśli polega nie na rysowaniu, tylko na aktywnym słuchaniu lub czytaniu ze zrozumieniem i umiejętności skupienia się na rzeczach kluczowych, dostrzeganiu zależności oraz tworzeniu skojarzeń. Mapa myśli jest nie tyle nośnikiem treści, ile przede wszystkim systemem skojarzeń, który umożliwi nam przywołanie zdobytej wiedzy/informacji.
• Notatkę należy opatrzeć datą sporządzenia oraz swoim imieniem i nazwiskiem, inicjałami lub podpisem, nawet jeśli robisz tę mapę na własny użytek – pomoże to później przyporządkować mapę do przedmiotu/zagadnienia.
• Możesz także dodać tytuł mapy (np. na górze), jeśli słowo kluczowe na środku nie wyczerpuje całości zagadnienia, zawartego w mapie.
• Nie obawiaj się skreślania, poprawiania mapy podczas jej sporządzania. Mapa myśli jest dla Ciebie i musi być przede wszystkim wyczerpująca i czytelna, a nie ładna. Jeśli zależy Ci na estetyce, to po prostu przepisz później wszystko jeszcze raz. Dzięki temu podwójnie zapamiętasz treść notatki.
• Zrób zdjęcie lub skan mapy i prześlij go sobie na maila/zapisz na telefonie, komputerze, by zawsze mieć do niej dostęp.
• Przyporządkuj mapę. Włóż ją do lektury, którą czytasz lub do teczki/segregatora, w którym przechowujesz materiały z danego przedmiotu/projektu. Nie zaniedbuj tego kroku!

Najważniejsze aspekty tworzenia map myśli, które zostały przedstawione w niniejszym artykule, są całkowicie wystarczające, by rozpocząć samodzielną naukę i ćwiczenia w tym zakresie oraz aby po prostu zacząć notować w postaci map myśli.

Pamietaj, że każda mapa myśli będzie inna. Im więcej map zrobisz, tym lepiej będą wyglądać i trafniej odwzorowywać treść lektury i wykładów – praktyka czyni mistrza. Owocnej nauki!