Instytut Historii

 Wszystkie teksty zostały zgrupowane w sześciu częściach tematycznych o następujących tytułach: I. Polacy a państwa bałtyckie i skandynawskie, II. Małe ojczyzny, III. Polacy i ziemie polskie w okresie I wojny światowej i tuż po niej, IV. Między religią a polityką, V. Polska wobec Europy, Europa wobec Polski, VI. Człowiek wobec wyzwań współczesności. Wybór ten odzwierciedla podstawowe obszary zainteresowań badawczych Profesora Jana Lewandowskiego.

W tomie znalazły się artykuły prezentujące bogaty wachlarz tematyczny. Ich autorzy to zarówno doświadczeni badacze o bogatym dorobku, jak i historycy, którzy dopiero wkraczają na ścieżki naukowe. Niewątpliwą wartością ich tekstów jest przede wszystkim nowatorstwo, jeśli chodzi o podejmowaną tematykę, a także świeże spojrzenie na zagadnienia już dobrze przebadane.

Po lekturze części I dowiemy się jak Polacy zapisali się w historii Łotwy; poznamy dzieje przedstawicieli rodziny Kaplińskich, wyjątkowo zasłużonych dla szerzenia kultury polskiej w Estonii; przekonamy się jak posłowie polscy w wyższej izbie rosyjskiego parlamentu bronili autonomii Finlandii; a także przyjrzymy się działalności misyjnej siostry Urszuli Ledóchowskiej na terenie państw skandynawskich. W części drugiej umieszczone zostały teksty traktujące o naszej małej ojczyźnie – Lubelszczyźnie, szczególnie zaś o Krasnymstawie, z którym związana była młodość Profesora Jana Lewandowskiego. Regionalistom polecam zaś artykuł poświęcony dobrom Siemień i ich właścicielom w epoce pouwłaszczeniowej. Część trzecia opowiada o zagadnieniach dotyczących losów ziem polskich w czasie pierwszej wojny światowej i tuz po niej. Warto tu przeczytać artykuły młodych historyków ukraińskich poświęcone wojennym losom profesorów Uniwersytetu Lwowskiego oraz rokowaniom brzeskim, z których wyłonił się kształt państwa ukraińskiego. Oprócz tego zachęcam do lektury tekstów o deportowaniu kolonistów niemieckich w 1915 r. z niektórych guberni Królestwa Polskiego; o tym, w jaki sposób na terenie okupacji austro-węgierskiej działała cenzura; jakie siły polityczne przystąpiły do rywalizacji o władzę w Galicji tuż przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę. Mieszanie religii i polityki to sprawa kontrowersyjna. Taka właśnie tematykę podejmują opracowania poświęcone: ks. Wincentemu Łańcuckiemu, problemowi konwersji wyznaniowej w Cesarstwie Rosyjskim, kształtowaniu się sieci parafialnej na terenie Zachodniej Łemkowszczyzny. W części V podjęta została kwestia odwiecznego polskiego kompleksu: potrzebie przeglądania się w oczach cudzoziemców. Jak postrzegano w Wielskiej Brytanii bohatera dwóch narodów, Tadeusza Kościuszkę; jakich wskazówek dla rozwoju społeczeństwa dopatrywali się polscy dziennikarze podczas paryskich wystaw powszechnych; w jaki sposób starano się zaprezentować odrodzone państwo polskie przedstawicielom prasy brytyjskiej? Niezwykle ciekawie prezentowali się Polacy w literaturze łacińskiej dojrzałego średniowiecza. Część VI prezentuje artykuły biograficzne. Poznamy losy Bronisława Zaleskiego na zesłaniu w Orenburgu; działalność gospodarcza i społeczna najmniej dotychczas znanego z braci Szeptyckich, Stanisława; relacje Szwajcara, Franciszka von Erlacha o powstaniu styczniowym na Lubelszczyźnie; zasługi pochodzącego z Tartu Otto Freymutha dla ocalenia księgozbioru polskiego w Toruniu w latach II wojny światowej; rolę Konstantego Rokossowskiego w sowietyzacji Wojska Polskiego.