Człowiek: ciało – umysł – egzystencja

Człowiek zawsze pozostawał w centrum zainteresowania sztuki i był przedmiotem nieustannej artystycznej refleksji, poszukującej odpowiedzi na najtrudniejsze pytanie: kim właściwie jesteśmy? Renesansowi humaniści, którzy na wzór niektórych starożytnych ideał człowieczeństwa wynieśli ponad wszystkie inne, pojmowali go jako harmonijne połączenie ciała i duszy. Z czasem jednak koncepcja ta utraciła swą pierwotną spójność. Wraz ze zmieniającą się funkcją sztuki ulegał metamorfozie ideał człowieczeństwa i jego rozumienie. Pomiędzy początkiem szesnastego wieku a współczesnością człowiek był już chyba wszystkim: cielesno-duchowym mechanizmem funkcjonującym na prawach fizyki, czystym rozumem trzymającym na wodzy wolę, emocje i wyobraźnię, czystą duchowością błądzącą pomiędzy naturą i transcendencją, czystą wrażliwością wystawioną na działanie subtelnych doznań zmysłowych, mroczną podświadomością wydaną na pastwę własnych popędów, wyobcowaną egzystencją przeżywającą swój tragiczny los, ciałem poszukującym własnej płciowości i seksualnego spełnienia.

Artyści dwudziestowieczni, próbujący sprostać makabrycznym wydarzeniom wojen światowych, w tym holocaustu, bardzo stanowczo przeciwstawili się optymistycznej, humanistycznej wizji człowieczeństwa, i wybrali postawę krytycznych, często zaangażowanych obserwatorów i komentatorów rzeczywistości. Powszechne motywy śmierci, rozczłonkowanego ciała, czy człowieka-manekina zastąpiły tradycyjny ideał ludzkiego piękna i miały na celu ukazanie przede wszystkim cielesnego wymiaru człowieka pozbawionego duchowego czy nawet rozumowego pierwiastka.

Kim jest człowiek dziś? Jak rozumiemy samych siebie w wymiarze cielesnym, psychologicznym, społecznym i egzystencjalnym? A przede wszystkim: jak naszą wielowymiarową tożsamość ujawnia dzisiejsza sztuka? Co ma do powiedzenia i jakim posługuje się językiem? Jakich używa środków – opisowych, ekspresyjnych czy metaforycznych? Czy wchodzi w dialog z tradycją artystyczną i filozoficzną, czy oferuje coś zupełnie nowego? Czy artyści podejmują problemy ogólne, czy wolą mówić o sobie i własnym doświadczeniu świata i siebie samych? Czy problem ciała rzeczywiście w dzisiejszej sztuce dominuje? Czy wschodzące, nowe pokolenie artystów zaproponuje nową, niezapośredniczoną wizję człowieka?

Te niełatwe pytania skierowaliśmy do młodych lubelskich artystów, studentów Wydziału Artystycznego UMCS. Wystawa Człowiek: ciało – umysł – egzystencja jest pokłosiem konkursu kontynuującego międzyuczelnianą współpracę artystów UMCS i studentów historii sztuki KUL prowadzących Galerię 1 im. Bogusława Słomki. W ubiegłym roku współpracę między naszymi wydziałami zainicjowaliśmy wystawą Miasto (nie)idealne; tegoroczną wystawę poświęciliśmy problemowi człowieka i jego egzystencji.Wystawa przedstawia zróżnicowany i niejednoznaczny obraz współczesnego człowieka, odsłaniający wszystkie trzy zaproponowane w tytule wymiary człowieczeństwa: cielesny, intelektualno-duchowy i egzystencjalny. Refleksja nad sferą duchową i egzystencjalną przybrała niepokojący obrót. Okazuje się, że w oczach młodych artystów współczesny człowiek jest często istotą zagubioną, bezbronną, samotną, nieszczęśliwą. Choć nie zabrakło prac odkrywających zmysłowe piękno ludzkiego ciała, dominuje problematyka egzystencjalna skoncentrowana wokół ciemnych stron życia. Pokazujemy także prace zdystansowane i metaforyczne, mówiące o życiu nie wprost, czasem zabawnie, niekiedy krytycznie odnoszące się do problemów społecznych.Dominują prace wykonane w tradycyjnych technikach malarskich i rzeźbiarskich, prezentujemy także dwa cykle fotograficzne. Mamy nadzieję, że wzajemne zestawienia tych prac, a także umieszczenie ich w piwnicach Galerii Gardzienice, wydobywa, a niekiedy podkreśla ich walory ekspresyjne i buduje zwielokrotnioną refleksję o współczesnym człowieku, jak również nadaje  poszczególnym realizacjom nowe znaczenia. Za każdym razem mamy jednak do czynienia z bardzo indywidualnym, osobistym spojrzeniem artysty, wymagającym równie indywidualnego spojrzenia i przeżycia odbiorcy.

Kuratorki:

Izabela Bartkowiak

Dagmara Jędrzejewska

Magda Zieniewicz