Moja przygoda z amerykańskimi uczelniami

W styczniowym numerze (nr 1/318, 2025) „Wiadomości Uniwersyteckich” ukazał się tekst, w którym dr Kamil Aksiuto z Katedry Teorii Mediów dzieli się swoimi wrażeniami na temat pobytu naukowego w USA. Dr Aksiuto od września do grudnia 2024 r. przebywał w Stanach Zjednoczonych na stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w ramach programu „Exchange to the US”, gdzie badał aktywność amerykańskiego filozofa Richarda Rorty’ego (zm. w 2007 r.) jako intelektualisty w amerykańskiej sferze publicznej. Zachęcamy do lektury.

Muszę przyznać, że kiedy w marcu 2024 r. dowiedziałem się, że Fundacja Kościuszkowska przyznała mi stypendium na trzymiesięczny wyjazd naukowy do USA, miałem mieszane uczucia. Radości i ciekawości towarzyszył pewien niepokój. Dla przybysza ze Starego Kontynentu Ameryka to miejsce tajemnicze, spowite mgłą utkaną z mitów i obrazów, których dostarcza kultura popularna. Teraz, po powrocie do Polski, mogę podzielić się swoimi wrażeniami. Głównym celem mojego wyjazdu było prowadzenie badań, dlatego w trakcie pobytu za oceanem najwięcej czasu spędziłem w enklawie, jaką tworzą tamtejsze uczelnie wyższe. Chcę więc opowiedzieć o różnych aspektach amerykańskiego życia akademickiego, pod wieloma względami odmiennego od moich doświadczeń w Polsce. Mam jednak świadomość, że poznałem tylko jego niewielki wycinek.

Najbardziej rzucającą się w oczy cechą amerykańskiego systemu szkolnictwa wyższego jest jego różnorodność. Po całym kraju rozsiana jest ogromna liczba uczelni o różnym charakterze, sposobach finansowania, profilach kształcenia, wielkości czy wreszcie wieku. Nie dziwi więc też ich architektoniczne zróżnicowanie. Większość czasu podczas wyjazdu spędziłem, korzystając z gościnności Indiana University Indianapolis (do niedawna Indiana University Purdue University Indianapolis). Choć początki tej uczelni sięgają XIX w., to kampus w stolicy stanu Indiana ma dużo krótszą historię. Jego projektanci postawili zdecydowanie na funkcjonalność i nowoczesność. Pod tym względem wyróżnia się budynek biblioteki oraz kampusowe centrum, tętniące życiem miejsce spotkań całej wspólnoty akademickiej. Dla porównania symbolem University of Pittsburgh jest monumentalna, 42-piętrowa Katedra Nauki z lat 20. minionego wieku. Nazwa nie jest przypadkowa, gdyż neogotycki gmach przypomina połączenie katedry z wieżowcem. W jego wnętrzu poszczególne sale noszą nazwy dedykowane różnym narodom. Spieszę dodać, że nie zapomniano w nim o Polish Room.

Z kolei kampus University of Chicago jest dość eklektyczny architektonicznie. Obiekty powstałe zaledwie kilka lat temu znajdują się tam obok kunsztownych gmachów z końca XIX i początku XX stulecia. Do tej ostatniej grupy zalicza się kaplica ufundowana, podobnie jak sam chicagowski uniwersytet, przez Johna D. Rockefellera.

Inny aspekt, któremu warto poświęcić nieco uwagi, to miejsce sportu w amerykańskim szkolnictwie wyższym. Oczywiście także w Polsce i wielu innych krajach zmagania sportowe na szczeblu akademickim przyciągają uwagę zapalonych kibiców. To, jak wielką rolę odgrywają one na amerykańskich kampusach, jest jednak wyjątkowe. Akademicki sport to biznes, w którym obraca się ogromnymi sumami pieniędzy, a rozgrywki, którym towarzyszy często bogata oprawa, śledzą tysiące fanów. W USA to jeden z kluczowych elementów promocji uczelni. Sportowa rywalizacja służy również budowaniu tożsamości wspólnoty akademickiej. Dla przykładu na Indiana University „Jaguars” (albo w skrócie „Jags”) to nie tylko nazwa kilkunastu drużyn reprezentujących uczelnię w zmaganiach sportowych, ale też określenie jej studentów. Spotkałem się z nim nawet w wewnętrznej komunikacji uniwersyteckiej. Podczas mojego pobytu w USA oglądałem na żywo mecz w dyscyplinie, której reguły wciąż są dla mnie nieprzeniknione – baseballu. Na trybunach zasiadło wiele osób z goszczącej mnie uczelni i podejrzewam, że przynajmniej część z nich była w podobnej sytuacji. Nie przeszkadzało im to w dobrej zabawie, celebrowanie bycia wśród znajomych było dla nich chyba ważniejsze niż kibicowanie. Ogólnie atmosfera panująca na stadionie bardziej przywodziła na myśl piknik albo koncert niż wydarzenie sportowe.

W roku wyborów prezydenckich w USA trudno wreszcie nie wspomnieć o polityce na amerykańskich kampusach uniwersyteckich. Niedługo przed moim przyjazdem kulminację osiągnęła fala studenckich protestów przeciw atakom Izraela na Strefę Gazy. Wydarzenia te były szeroko relacjonowane w mediach, także z racji oskarżeń o antysemityzm kierowanych pod adresem protestujących. Jednak w trakcie pobytu za oceanem nie zaobserwowałem wielu przejawów studenckiego aktywizmu związanego z tym konfliktem. Częściowo zapewne wynika to z nieco prowincjonalnego charakteru Indianapolis i tamtejszego akademickiego życia. Gdy krótko przebywałem w Pittsburghu, byłem świadkiem studenckiej manifestacji przeciw działaniom Izraela. Spodziewałem się również większej liczby przejawów wyborczej gorączki związanej z wyścigiem o amerykańską prezydenturę. Nie jest przecież tajemnicą, że większość osób związanych ze szkolnictwem wyższym w USA sympatyzuje z Partią Demokratyczną i obawia się powrotu do władzy Donalda Trumpa. Potwierdziło się to w prywatnych rozmowach, jakie odbyłem z pracownikami kilku uczelni. Jednak wśród studentów nie widziałem śladów jakiejś szczególnej mobilizacji przedwyborczej. Wynik wyborów, w których Trump wypadł wśród młodych wyborców lepiej niż można się było spodziewać, także chyba za tym przemawia.

Moja przygoda z amerykańskimi uczelniami przyniosła mi sporo niespodzianek, na szczęście w większości pozytywnych. Pozostawiła również pewien niedosyt związany z pragnieniem bliższego poznania nie tylko innych tamtejszych uniwersytetów, ale także Ameryki, która rozciąga się za murami akademii. O tym, jaka ona jest, najlepiej jednak przekonać się osobiście.

Zdjęcia zostały wykonane przez dr. Kamila Aksiuto na Georgetown University, Indiana University Indianapolis, University of Pittsburgh oraz University of Chicago.