Program wykładów:

23.11.2017 r.
Wykład I: Nasza gwiazda - Słońce - prof. dr hab. Krzysztof Murawski
(tajemnicze wnętrze Słońca, zjawiska w atmosferze Słońca, problem ogrzewania atmosfery Słońca - dlaczego zewnętrzna warstwa atmosfery Słońca jest niemal tak gorąca jak jego jądro, plamy słoneczne, cykle słoneczne)

Atmosfery Słońca i gwiazd podobnych do Słońca mogą być tradycyjnie opisane jako stos warstw. Najniższa warstwa atmosfery Słońca nazywa się fotosferą. Panuje w niej temperatura 5600 K. Tuż powyżej znajduje się chromosfera o grubości 1500 km. Przeciwnie do naszej intuicji, która podpowiada nam, że temperatura powinna maleć wraz z odległością od źródła ciepła, temperatura w chromosferze wzrasta aż do korony, w której temperatura sięga 1-3 milionów K. Korona rozciąga się umownie do około 2-3 promieni Słońca, przechodząc w wiatr słoneczny, który jest strumieniem cząstek słonecznych sięgających Ziemi i dalej. Okazuje się, że przepływ energii z głębszych i zimnych warstw wspomnianych wyżej atmosfer i ogrzewanie ich zewnętrznych i gorących obszarów  stanowi główny problem astrofizyki, który pozostaje ciągle nierozwiązanym. Innym głównym problemem astrofizyki jest generacja wiatru gwiazdowego.

30.11.2017 r.
Wykład II: Słońce a pogoda kosmiczna - prof. dr hab. Krzysztof Murawski
(krótkie informacje o Słońcu, dynamiczne zjawiska w zdominowanej polem magnetycznym koronie, rozbłyski, pętle magnetyczne w koronie, wyrzuty masy koronalnej, wiatr słoneczny, pole magnetyczne Ziemi, sztormy magnetyczne na Ziemi, zorze polarne, globalne ocieplenie a Słońce)

Pogoda kosmiczna jest to ogół zjawisk występujących w ośrodku międzyplanetarnym i zdeterminowanych głównie wiatrem słonecznym. Dla nas - ziemian - ważne jest, że Ziemia posiada własne pole magnetyczne i jonosferę, które starają się zmniejszyć, często drastyczne, skutki pogody kosmicznej. Pogoda kosmiczna powoduje wiele ciekawych zjawisk w magnetosferze i jonosferze Ziemi (sztormy magentyczne, zorze), a być może wpływa na klimat. Z pewnością zaburza funkcjonowanie sieci energetycznych i łączności radiowej, a także układów elektronicznych w kosmosie.

07.12.2017 r.
Wykład III: Wczesny Wszechświat - na krańcach czasu - prof. dr hab. Marek Rogatko
(głębokie tło obserwacji teleskopu Hubble’a, najdalsze obiekty we Wszechświecie, pierwsze galaktyki i superobiekty, ciemna energia, ciemna materia, sieć kosmiczna)

Jesteśmy świadkami narodzin nowej gałęzi astronomii, kosmologii obserwacyjnej. Współczesne teleskopy pozwalają cofnąć się w czasie o ponad 13 miliardów lat świetnych. Obiekty w tzw. wczesnym Wszechświecie są krańcowo różne od tych, które widzimy od miliardów granicy do 10 miliardów lat świetlnych. Teleskopy pokazują nasz Wszechświat jako kosmiczną sieć zbudowaną z ciemnej materii, na której kondensuje się materia widzialna, tworząc galaktyki, gromady galaktyk i super gromady galaktyk. Obecnie w naszym Wszechświecie dominującą rolę odgrywa ciemna energia (70% masy) i ciemna materia (23% masy Wszechświata). Cały Wszechświat wypełniony jest promieniowaniem cieplnym stanowiącym echo Wielkiego Wybuchu. 

14.12.2017 r.
Wykład IV: Czarne dziury i tunele czasoprzestrzenne - prof. dr hab. Marek Rogatko
(własności czarnych dziur, promieniowanie Hawkinga z czarnych dziur, jak można zobaczyć czarną dziurę, podróż do wnętrza czarnej dziury, zderzenia czarnych dziur - fale grawitacyjne, własności tuneli czasoprzestrzennych - czy możemy zbudować maszynę czasu?)

Czarne dziury, zagadkowe obiekty we Wszechświecie, które są scharakteryzowane tylko kilkoma parametrami takimi jak ładunek, masa, moment pędu. Zakrzywiają promienie świetlne, czas w ich pobliżu płynie wolniej, a rotujące czarne dziury wykazują jeszcze ciekawsze własności, np. nadpromieniste rozpraszanie, wleczenie układów inercjalnych czy tzw. proces Penrose’a. Z kolei tunele czasoprzestrzenne pozwalają na przemieszczanie się na olbrzymie odległości bez naruszania podstawowych praw fizyki. Tego typu obiekty stanowią rozwiązanie równań teorii grawitacji Einsteina.

11.01.2018 r.
Wykład V: Podróż do obrzeży Układu Słonecznego - prof. dr hab. Krzysztof Murawski
(granice Układu Słonecznego, obłok Oorta, lokalny ośrodek międzygwiazdowy, fala szokowa, heliosfera, heliopauza, szok terminujący, pas Kuipera, komety, planety karłowate)

Dokąd sięga Układ Słoneczny? Czy jest on ograniczony szokiem terminującym, heliopauzą, czy też może Obłok Oorta, przypuszczalnie składający się z wielu komet, stanowi jego obrzeża? Wirtualna podróż odsłoni nam kilka zagadek dotyczących planet karłowatych, komet w pasie Kuipera i części planet gazowych z charakterystycznymi zorzami polarnymi i pierścieniami.

18.01.2018 r.
Wykład VI: Czy jesteśmy sami we Wszechświecie? - prof. dr hab. Marek Rogatko
(planety pozaziemskie, gorące Jowisze, habitable zone - strefy życia, układ planetarny Trapist 1)

Dane napływające z teleskopu Keplera i jego modyfikacji K2, teleskopu Hubble’a oraz interferometru MUSE, pokazują, że istnienie układów planetarnych w kosmosie jest dość powszechnym zjawiskiem. Do poszukiwania planet układu pozaziemskiego (tzw. eksoplanet) stosuje się metodę Dopplera, pomiar zmiany blasku gwiazdy, mikrosoczewkowanie grawitacyjne czy też badanie polaryzacji pyłu, w którym porusza się eksoplaneta. Najbliższe Słońca gwiazdy też posiadają planety. Ciekawym problemem jest badanie składu atmosfery planet, niektóre z nich posiadają atmosferę złożoną z tlenku węgla, metanu, dwutlenku węgla, a nawet tlenku tytanu. Największym problemem jawi się sposób dotarcia w rozsądnym czasie do układów planetarnych mających ziemiopodobne planety z wodą w stanie ciekłym (będących w tzw. strefie życia).

25.01.2018 r.
Wykład VII: Podróż do wnętrza Układu Słonecznego - prof. dr hab. Krzysztof Murawski
(planety gazowe, ich najciekawsze księżyce (Tryton, Tytan, Europa, Ganimedes) i pola magnetyczne, asteroidy, planety skaliste, podróż po Marsie, zmieniające się pole magnetyczne Ziemi, najcieplejsza planeta w Układzie Słonecznym - Wenus)

Poznamy pozostałe planety gazowe z jedynym znanym księżycem w Układzie Słonecznym, posiadającym własne pole magnetyczne, czy pokrytym lodem księżycem Jowisza o nazwie Europa. Na planetach skalistych znajdziemy największy krater wulkaniczny i największy kanion. Na jednej z planet rozwija się życie, część z nim posiada własne pole magnetyczne i rozbudowane jonosfery oraz atmosfery i być może wodę. Jedna z planet skalistych - Wenus - obraca się wokół własnej osi przeciwnie do innych planet sprawiając, że dzień na Wenus trwa dłużej niż rok.

Dodatkowe informacje:

Wykłady odbywają się w czwartki o godz. 17.00 w Auli Instytutu Fizyki im. St. Ziemeckiego (budynek B, I piętro). 

Wykładowcy: prof. dr hab. Krzysztof Murawski i  prof. dr hab.  Marek Rogatko  ( Katedra Fizyki Teoretycznej - Zakład Astrofizyki i Teorii Grawitacji Instytutu Fizyki UMCS).